یادداشت اختصاصی تسنیم| انتخابات، بزرگ‌ترین آزمون تاریخی برای مطبوعات ترکیه
با اینکه رابطه تنگاتنگ رسانه و حاکمیت در ترکیه به مانند دیگر کشورهای جهان است اما گسترش روابط رسانه‌های ترکیه با حاکمیت در ۷ سال اخیر باعث شده است که این رابطه نسبت به گذشته بیش از پیش پیچیده و منفعت‌طلبانه شود.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، رمضان بورسا پژوهشگر و روزنامه نگار ترک در یادداشتی اختصاصی برای خبرگزاری تسنیم به بررسی وضعیت مطبوعات در آستانه انتخابات زودهنگام ترکیه پرداخت:
در ترکیه رابطه رسانه و حاکمیت، بی‌طرفی رسانه و آزادی مطبوعات از موضوعات مورد بحث در هر دوره‌ای بوده است.
کارشناسان ارتباطات، رابطه رسانه و سیاست را این‌گونه بیان می‌کنند: رسانه، سیاست را به عنوان منبع خبری در نظر می‌گیرد و سیاست، رسانه را به عنوان حوزه‌ای برای رساندن صدایش به مردم مورد پذیرش قرار می‌دهد.
البته رابطه رسانه و سیاست در دنیا و ترکیه برای هر دو طرف به دور از ارزش‌های اخلاقی و بر اساس منفعت شکل گرفته است. آزمون مطبوعات ترکیه در انتخابات
رسانه به معنای واقعی از طرف حاکمان به منزله «وسیله‌ای برای هدایت جوامع به سوی اهداف مشخص» در نظر گرفته می‌شود؛ جوامع جهان به وسیله خبرهای دستکاری شده به سوی اهداف مشخص هدایت می‌شوند.
مطبوعات ترکیه در سال‌های اول جمهوریت بنا بر ایدئولوژی رسمی حکومت وظیفه داشتند که مردم جامعه را یکدست کنند. در ترکیه پس از تحولات اقتصادی، کودتا و بازسازی سیاست در سال 1980، بعد جدیدی در رابطه سیاست و رسانه ایجاد شد. به طوری که کنترل رسانه‌ها بدین صورت شکل گرفت: روزنامه‌ها در اختیار ارگان‌های خصوصی و شبکه‌های تلویزیونی در اختیار حکومت قرار گرفت. در اواخر دهه 80 میلادی پس از آنکه مجلس کبیر ترکیه قانون ایجاد شبکه‌های تلویزیونی خصوصی را تصویب کرد، خصوصی‌سازی در این حوزه سرعت یافت. این تحولات نیز بعد دیگری به رابطه سیاست و رسانه اضافه کرد.
نگاه سرمایه‌گذاری در حوزه رسانه
سرمایه در ترکیه به مانند دیگر کشورهای جهان رابطه نزدیکی با رسانه ایجاد کرد. قدرتمندترین شرکت‌های رسانه‌ای دنیا در اختیار پنج شش سرمایه‌دار بزرگ جهان است و بدین ترتیب صاحبان رسانه در عین حال از سرمایه‌داران هستند.
«حسن جمال» روزنامه‌نگار ترک در کتاب «جمهوریت را خیلی دوست داشتم» به بررسی دیدگاه سرمایه به رسانه پرداخته است و اشاره می‌کند: بزرگ‌ترین شرکت سرمایه‌گذاری در ترکیه به نام «کوچ» در سال 1988 با نیت برگزاری جلسات ملاقات با نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور به انتشار روزنامه می‌پرداخت.
«جرن سوزری» مدرس دانشکده ارتباطات دانشگاه گالاتاسرای رابطه سرمایه با رسانه را این‌گونه بیان می‌کند: صاحبان رسانه تا زمانی که رابطه خوبی با حاکمیت دارند، در مزایده‌های دولت برنده می‌شوند و ثروتمندتر می‌شوند. در دوره اخیر، در حالی که گروه «دوغوش» یکی از بزرگ‌ترین مزایدات دولت ترکیه به نام «گالاتاپورت» در استانبول را برنده شد، «فتاح تامینجه» از شریکان روزنامه «استار» و شبکه تلویزیونی «24 تی وی» مزایده «هالیچپورت» را برنده شد.
با توجه به رویدادها و تجربه‌های تاریخی می‌توان نتیجه گرفت که رابطه سرمایه با رسانه بر اساس منافع اقتصادی بنا شده است.
رابطه سیاست و رسانه در ترکیه امروز
انتظارات سیاسی و اقتصادی صاحبان رسانه و تمرکز رابطه آن‌ها با حاکمیت در این موضوعات باعث شده است که اصول اساسی مانند رسانه آزاد، رسانه مستقل و آزادی مطبوعات به حالت ناکارآمد تبدیل شود.
صاحبان رسانه بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی با حاکمیت رابطه برقرار می‌کنند و باعث می‌شوند که ارگان‌های رسانه‌ای راه را برای قدرتمندتر شدن حاکمیت باز کنند.
این‌گونه رابطه بین رسانه و سیاست باعث می‌شود که از طرف حاکمیت تعیین شود که کدام خبر منتشر شود و کدام منتشر نشود، کدام روزنامه‌نگاران فعالیت کنند و کدام اخراج شوند و همه این تصمیمات از طرف صاحبان رسانه اجرا می‌شود. در حال حاضر در ترکیه رسانه بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی بنا شده است و همین مسئله شده است که رسانه و روزنامه‌نگاری در بدترین دوران تاریخی خود قرار بگیرد.
تعیین مدیران کل و مدیران پخش رسانه‌ها از طرف حاکمیت و رابطه رسانه با حاکمیت یکی از مسائل اساسی مورد بحث در محافل سیاسی ترکیه است.
نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات پارلمانی 24 ژوئن بیشترین شکایت خود را در خصوص عدم بی‌طرفی رسانه‌ها مطرح کرده‌اند و اعلام کرده‌اند که رسانه‌ها فرصت و وقت کافی برای احزاب اپوزیسیون اختصاص نمی‌دهند.
«محرم اینجه» نامزد انتخابات ریاست جمهوری از حزب جمهوریت خلق به عنوان حزب اپوزیسیون ترکیه در آخرین میتینگ انتخاباتی خود با شکایت از عدم بی‌طرفی رسانه‌ها و اختصاص ندادن فرصت کافی برای خود در این رسانه‌ها عنوان کرد: اگر این رفتار رسانه‌ها ادامه پیدا کند، میتینگ‌های انتخاباتی خود را در مقابل ساختمان شبکه‌های تلویزیونی برگزار خواهد کرد.
«تمل کارامولا اوغلو» نامزد انتخابات ریاست جمهوری و رهبر حزب مرحوم «نجم‌الدین اربکان» نخست‌وزیر اسبق ترکیه یعنی حزب سعادت از جمله سیاستمدارانی است که به شدت از رابطه رسانه‌ها با حاکمیت انتقاد می‌کند.
«کارامولا اوغلو» به عنوان نامزدی که کمترین زمان برای وی در رسانه‌های در نظر گرفته شده است، با اعتراض نسبت به روابط رسانه با حاکمیت در حساب رسمی توییتر خود نوشت: به پادشاه رسانه میگویم که رسانه‌های اجتماعی از آن ماست.
رابطه‌ای که رسانه با حاکمیت برقرار کرده است در شبکه‌های تلویزیونی و روزنامه‌ها نمود داشته است و باعث ایجاد از هم گسستگی در رسانه‌ها شده است.
گروه‌های مخالف دولت حزب عدالت و توسعه، رسانه‌ای طرفدار دولت را با نام رسانه استخری و گروه‌های طرفدار حاکمیت رسانه‌های دولت را هر چند اندک هستند با نام رسانه حزبی توصیف می‌کنند. بنابراین بنا شدن رابطه رسانه و حاکمیت بر اساس منافع اقتصادی و سیاسی باعث ایجاد دو قطبی و تجزیه بین مردم شده است.
با اینکه رابطه تنگاتنگ رسانه و حاکمیت در ترکیه به مانند دیگر کشورهای جهان است اما گسترش روابط رسانه‌های ترکیه با حاکمیت در 7 سال اخیر باعث شده است که این رابطه نسبت به گذشته بیش از پیش پیچیده و منفعت‌طلبانه شود.
در آخر می‌توان عنوان کرد که رسانه‌های ترکیه در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی 24 ژوئن در معرض بزرگ‌ترین آزمون تاریخی خود قرار گرفته‌اند.
رمضان بورسا؛ نویسنده و پژوهشگر
