رمـز و راز عقایــد یــک دلقــک
رئیسجمهور آمریکا، یک روز بعد از اعلام ضربالاجل ۶۰روزه ایران به طرفهای غربی مبنیبر کاهش عمل به تعهدات برجامی، پشت تریبون رفت و با همان لودگیهای همیشگیاش از علاقه به گفتوگو با ایرانیها سخن گفت و مدعی شد که از گفتوگو استقبال میکند.
به گزارش گروه رسانههای خبرگزاری تسنیم، رئیسجمهور آمریکا، یک روز بعد از اعلام ضربالاجل 60روزه ایران به طرفهای غربی مبنیبر کاهش عمل به تعهدات برجامی، پشت تریبون رفت و با همان لودگیهای همیشگیاش از علاقه به گفتوگو با ایرانیها سخن گفت و مدعی شد که از گفتوگو استقبال میکند. دونالد ترامپ که گویی از ابتدا توافقی نداشته و از آن خارج نشده، با حالتی مضحک گفت در انتظار تماس تلفنی سران ایران است و در این میان از جان کری بهعنوان مانع تماس نام برد! اظهارات ترامپ اگرچه در نگاه اول تصویری از یک کودک نابالغ را در ذهن متبادر میسازد، ولی دنیای سیاست رازآلودتر از آن است که اظهارات رئیسجمهور ایالات متحده را صرفاً ناشی از فقدان تعقل بخوانیم. حتی با نگاهی نیمهدقیق هم میتوان دریافت که ترامپ در لوای همین الفاظ مضحک، سیاستهای پیچیده خویش را هوشمندانه پیش میبرد، از این رو اظهارات ترامپ را میتوان هوشمندانه و هدفمند خواند؛ اظهاراتی که ناظر به واقعیات درونی دو کشور است. رئیسجمهور کاسبکار ایالات متحده سعی دارد حتی از کاه نقاط ضعف نیز کوه بسازد و با تبدیل آن به پاشنهآشیل ایران، آب گلآلودی رقم بزند که در صورت غفلت و در غیاب هوشمندی بیشک میتواند ماهی فراوانی نصیب وی کند.
واکنشها به اقدام ایران در کاهش سطح پایبندی به برجام یکسان نبود و بسته به رویکردها و منافع طرفهای توافق هستهای، طیفی از مواضع را در بر میگرفت. در همه این واکنشها اما یک نکته مشترک بود؛ بهنظر میرسد پیام ایران به آنهایی که باید میشنیدند بهخوبی منتقل شده، این را از برآیند اظهارنظرهای سران کشورها میتوان دریافت؛ اظهارنظرهایی که حتی در تندترینشان هم ردپای واهمه از عاقبت تصمیم جدید ایران و فروپاشی برجام با چاشنی دعوت به خویشتنداری و پایبندی به چارچوب و مرزهای توافق هستهای دیده میشود.
روسیه
حمایتآمیزترین عکسالعمل به تصمیم جدید ایران را میتوان بهجرأت از آن روسها دانست؛ موضوعی که بیش از هرچیز در نخستین واکنش کرملین مشاهده شد. دیمیتری پسکوف، سخنگوی وزیر خارجه روسیه، بلافاصله بعد از اعلام تصمیم جدید تهران، این تصمیم را «نتیجه فشارهای غیرمنطقی آمریکا» دانست و گفت: «رئیسجمهور [پوتین] بهدفعات از تبعات قدمهای غیرمنطقی در قبال ایران سخن گفته و مقصودم تصمیم واشنگتن است [در خروج از توافق اتمی]. حالا داریم آن تبعات را میبینیم که دارند به واقعیت میپیوندند». سخنگوی ریاستجمهوری روسیه هم فشارهای آمریکا و گامهای نامعقول آن را دلیل تعلیق بخشهایی از تعهدات ایران به برجام دانست و با بیان اینکه ولادیمیر پوتین، به توافق پایبند باقی میماند گفت که در حال حاضر گزینه دیگری وجود ندارد. مجلس دومای روسیه نیز اعلام کرد اقدام ایران در تعلیق برخی تعهداتش در چارچوب برجام، عقبنشینی از این توافق نبوده و یک گام دیپلماتیک محسوب میشود. دومای روسیه همچنین ضمن انتقاد شدید از ایالات متحده آمریکا و اقداماتش علیه برجام تأکید کرد: «اگر امروز میبینیم ایران بخشی از تعهداتش در برجام را به حالت تعلیق درآورده، عامل آن تنها مواضع و اقدامات آمریکاست». کنستانتین کساچف، رئیس کمیته امور بینالملل شورای فدراسیون روسیه هم تصمیم ایران برای بهحالت تعلیق درآوردن بخشی از تعهدات خود در برجام را قابلدرک خواند و آن را نوعی واکنش به تصمیم یک سال پیش آمریکا دانست.
علاوهبر اینها وزارت خارجه روسیه روز جمعه ضمن محکوم کردن تصمیم اخیر آمریکا درباره تحریم صنایع فلزی ایران، از سایر کشورها خواست که به روابط تجاری و خرید نفت از ایران حتی با وجود تحریمهای آمریکا ادامه دهند.
چین
چین دیگر همپیمان ایران بود که به رویه جدید تهران روی خوش نشان داد و با دعوت از همه طرفها به خویشتنداری نسبت به بالا رفتن سطح تنشها هشدار داد. بزرگترین واردکننده نفت ایران ضمن تکرار انتقادات از فشار آمریکا بر ایران گفت همه امضاکنندههای برجام نسبت به حفظ آن مسئولند.
تا همینجا حمایت قاطع دو عضو دارای حق وتو در شورای امنیت سازمان ملل از کاهش سطح همکاریهای ایران در برجام حکایت از آن دارد که موضوع بازگرداندن ایران به شورای امنیت و تصویب قطعنامه علیه آن منتفی است. این حمایت در صورت تداوم بهشکل کنونی علاوهبر باز گذاشتن دست ایران برای عمل به خط و نشانی که روز چهارشنبه کشید، زمینه مناسبی را هم برای اجرای فاز دوم این سناریو درصورت ادامه انفعال اروپا طی 60 روز آینده فراهم میآورد.
این اتفاق گذشته از پیام روشنی که به طرف اروپایی و آمریکایی برجام مخابره میکند، پشت کشورهایی چون عراق، ترکیه و... را که بنای تقویت روابط استراتژیک اقتصادی و سیاسی و... با ایران در شرایط کنونی را دارند، بیش از همیشه گرم کرده و بهعنوان یک نقطه اتکا، استمرار و گسترش این همکاریها را تا حد زیادی بیمه میکند؛ مسئلهای که در شرایط تحریم نفتی بیش از هر چیز میتواند منافع ایران را تحقق بخشد.
آمریکا
بعد از اعلام کاهش سطح تعهدات ایران در برجام، واشنگتن تمام تلاشش را کرد تا همانگونه که انتظار میرفت تندترین موضع را به نام خود ثبت کند. نتیجه اما چیز دیگری بود و اگرچه مثل همیشه پرخاشهایی در اظهارات مقامات آمریکایی به چشم میخورد، اما تغییر لحن دولتمردان آمریکا حکایت از آن داشت که اقدام تهران، محاسبات تیم مستقر در کاخ سفید را لااقل نسبت به یک سال گذشته قدری تغییر داده است. « اشتباه نشود، ما به دنبال جنگ با ایران نیستیم»؛ این اظهارنظر صریح ژنرال کنت مککنزی، فرمانده ستاد فرماندهی مرکزی ایالات متحده آمریکا (سنتکام) در توضیح هدف از اعزام ناو هواپیمابر آبراهام لینکلن به خلیجفارس را باید نشانه روشن این تغییر دانست. در شرایطی که جان بولتون تندترین چهره حاضر در دولت آمریکا و بازیگر کلیدی «تیم B» ترجیح داد در این چند روز نسبت به کاهش تعهدات داوطلبانه ایران در برجام سکوت پیشه کرده و برخلاف رویه پیشین خود خواسته یا ناخواسته از کنار تصمیم جدید تهران عبور کند، نانسی پلوسی، رئیس مجلس نمایندگان آمریکا تصمیم ایران را اقدامی بسیار جدی توصیف کرد و پمپئو نیز صراحتا اعلام داشت که واشنگتن و متحدان آن به دنبال جنگ با ایران نیستند.
پیش از این دو هم ترامپ با تاکید بر اینکه «ما نمیخواهیم به ایران آسیب بزنیم» گفت فقط به دنبال آن است که مانع از دستیابی ایران به سلاح هستهای شود. رئیسجمهور آمریکا که قبلا هم از تمایلش به گفتوگوی مستقیم با تهران سخن گفته بود، فارغ از خط و نشانهای سابق بار دیگر یادآور شد که علاقهمند است مقامات ایرانی با او تماس بگیرند تا نهایتا با مذاکره به توافق برسند.
مضمون این اظهارات را میتوان نوعی اطمینانبخشی به تهران برای ارسال پالس «درحاشیه بودن گزینه اقدام نظامی» و تلاش برای آرام کردن فضا دانست؛ تلاشی که حالا با اعلام جدیت تهران در ادامه راهی که آغاز کرده بیشتر شده و حتی در شرایطی که برایان هوک تصمیم ایران را «باجگیری» و «زورگیری» از اروپاییها میخواند، بر حجم آنها افزوده شده است. به رسمیت شناختن اینستکس و چراغ سبز نشان دادن به اجرای آن توسط پمپئو – در نشست خبری مشترک وزیر خارجه آمریکا با وزیر خارجه بریتانیا بلافاصله بعد از اقدام ایران- را باید تنها یک پرده از این تلاشها دانست.
اروپا
اروپاییها که خود را مخاطب اصلی پیام ایران میدانند، بلافاصله در بیانیهای مشترک اعلام کردند که مصمم خواهند بود تا اقدامات لازم را برای انجام تجارت قانونی با ایران ادامه دهند و از کشورهای غیرعضو در برجام – تلویحا از آمریکا- هم خواستند از هرگونه اقدامی که مانع از اجرای کامل تعهدات کشورهای باقیمانده در توافق هستهای با ایران میشوند، بپرهیزند. در این میان علاوهبر تاکید سخنگوی وزارت خارجه آلمان نسبت به لزوم حفظ برجام، ترزا می، نخستوزیر بریتانیا نیز ضمن اعلام نگرانی شدید از کاهش سطح اجرای برجام، از تهران خواست گامهای بیشتری در این راستا برندارد. لندن البته به موضعگیریهای رسانهای بسنده نکرد و فقط یک روز بعد از اعلام استراتژی جدید ایران، ریچارد مور، معاون سیاسی وزارت امور خارجه خود را روانه تهران کرد تا برای وضع جدید به وجودآمده راه چارهای بیابد؛ راه چارهای برای آنکه کار به عملی کردن تهدید ایران برای 60 روز بعد و غیرقابل کنترل شدن شرایط نکشد.
برآیند این واکنشها حکایت از آن دارد که فارغ از لفاظیهای دیپلماتیک، وضعیت جدید نسبت به شرایط قبل از روز چهارشنبه بهطور محسوسی به سود ایران بهبود یافته و موقعیت تهران تا حد زیادی در مناسبات بینالمللی ناظر به برجام تقویت شده است. عقبگرد مقامات آمریکایی از ادبیات جنگی، سفر شتابزده معاون وزیر خارجه انگلیس به تهران، تاکید بر لزوم حفظ برجام، قابل درک قلمداد کردن اقدام ایران و... نمونههای روشن این ادعا است؛ گزارههایی که به واسطه تصویر انفعالی منعکسشده به بیرون تا پیش از این نمود چندانی نداشت.
ترامپ؛ دلقک یا هوشمند؟
اظهارات روز پنجشنبه دونالد ترامپ اگرچه درنگاه اول تنها با واژه مضحک توصیف میشود، ولی اگر قدری از نگاه سادهانگارانه نسبت به اظهارات رئیسجمهور کاسبکار ایالات متحده فاصله بگیریم، هوشمندی و اهداف پشت پرده این اظهارات نمایان میشود. ایالات متحده به راحتی یک توافق بینالمللی رسمی را نقض کرده و تا امروز از هرگونه فشار و تحریم نسبت به ایران کوتاهی نکرده است، با اینحال ترامپ مدعی میشود تنها کاری که ایرانیها باید انجام دهند این است که به او زنگ بزنند تا باهم مذاکره کنند و به توافق برسند. حتی در ادامه این شوآف شماره تماس خود را نیز در شبکههای اجتماعی منتشر میکند! و در انبوه رسانههای تحت اختیارش همچون بیبیسی اظهارات رئیسجمهور آمریکا با عنوان خندهآور «پیشنهاد تعامل» بازنشر میشود. بهطور کلی میتوان گفت رئیسجمهور آمریکا از تیر اینگونه اظهارات چند هدف عمده را پیگیری میکند:
1. ترامپ به دنبال این است که در گام اول، اقدام متقابل ایران را بیاثر جلوه دهد و علاوهبر آن توپ را از زمین طرفهای دیگر توافق نیز خارج کند. ترامپ میداند با توجه به گزارشهای مکرر آژانس بینالمللی انرژی اتمی مبنیبر انجام تعهدات به صورت کامل از طرف ایران، افکار عمومی در دنیا علامت سوال را به سمت آمریکا بهعنوان ناقض توافق خواهند برد. از اینرو اقدام متقابل ایران را بیاثر و زیادهخواهی تعبیرمیکند. درهمین راستا برایان هوک، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران نیز اقدام متقابل ایران را باجخواهی تعبیر کرد و گفت: «ما خیلی خوشحالیم که از توافق هستهای خارج شدهایم.» از دیگر سو واکنشهای ابتدایی نسبت به اقدام متقابل ایران در مقابل بدعهدی طرفهای غربی، از جمله تاکید اتحادیه اروپا و چین مبنیبر حفظ برجام و دفاع تمامقد روسیه از برجام و درک اقدام متقابل ایران که تا صدور بیانیه در محکومیت اقدامات آمریکا نیز پیش رفته است، از اثربخشی اقدام ایران حکایت دارد. از این رو ترامپ درصدد است با اظهاراتی از این دست این واکنشها را نیز تحت تاثیر قرار دهد و جایگاه خود را بهعنوان بازیگری اثرگذار حفظ کند.
2. سران ایالات متحده متاسفانه به درستی این پیام را از داخل ایران دریافت کردهاند که در هر حالت و تحت هر شرایطی که برای ایران رقم زنند، همواره عدهای در داخل ایران هستند که چشم امید خود را به مذاکره با آمریکا دوختهاند. از این رو دونالد ترامپ بهرغم روزافزون کردن تحریمها علیه مردم ایران، نمیخواهد این عده امیدوار را در داخل ایران از دست بدهد و در تلاش است حتی با گفتاردرمانیهایی مضحک و اینچنینی این امید را در دل سادهاندیشان داخلی زنده نگاه دارد.
3. روز چهارشنبه (18 اردیبهشت) به صورت رسمی پایان صبر استراتژیک یکساله ایران اعلام و از سوی رئیسجمهور کشورمان ضربالاجل 60 روزه برای پایبندی اروپا به تعهداتش تعیین شد. فارغ از اقدامات خصمانه پیشین و حتی چند وقت اخیر آمریکا، همزمانی ژست و پیشنهاد تعامل از سوی دونالد ترامپ با تحریم فلزات ایران، دم خروسی است که قسم تعاملجویی ترامپ را غیرقابل باور میکند. بااینحال اینگونه پیشنهادات حتی در شرایط فعلی با هدف ایجاد شکاف میان مسئولان ایران از سوی دونالد ترامپ ابراز میشود. به عبارتی دولت ترامپ درصدد است با این قبیل پیشنهادات و ژستها، در مرحله بعدی اقدام متقابل ایران (بعد از 60 روز) در میان مسئولان کشور تردید ایجاد کند؛ شکافی که مسئولان را برای برداشتن گام بعدی مردد خواهد کرد. 4. دونالد ترامپ در بخشی دیگر از اظهارات روز پنجشنبه خود مدعی شد «جان کری دائم با ایرانیها صحبت میکند و میگوید به من زنگ نزنند!» وی کری را به دلیل نادیده گرفتن قانون لوگان سرزنش کرد و گفت که باید تحت تعقیب قضایی قرار بگیرد. دعوای زرگری میان ترامپ و جان کری، با هدف رسمیتبخشی به شکاف داخلی ایران از سوی رئیسجمهور آمریکا صورت میگیرد. عدهای در داخل بر این عقیدهاند که دموکراتهای آمریکایی با جمهوریخواهانشان نه در شیوه که تفاوت بنیادی دارند. از این رو دولت ترامپ را متفاوت از دولت اوباما میخوانند و حتی چشم امید خود را به انتخابات آمریکا و تغییر کرسی جمهوریخواهان به نفع دموکراتها دوختهاند. غافل از اینکه جمهوریخواهی ترامپ نیز شب انتخاباتی بود و تا پیش از آن تعصب حزبی به جمهوریخواهان نداشت. با اینحال دونالد ترامپ سعی دارد با خردهگیری به جان کری، شکاف داخلی ایران را فعال نگاه دارد؛ شکافی که بیتردید وجودش یکصدایی امروز در مقابل نفی کرنش در مقابل زیادهخواهی آمریکا را با خدشه مواجه خواهد کرد و امیدوار است در عمل به شکست وحدت بینجامد.
منبع : فرهیختگان
انتهای پیام/