گزارش: اقلیم کردستان-۲ ؛ از تثبیت حقوق سیاسی تا طرح جدایی شکست خورده
کردستان عراق شرایط متفاوتی با شمال سوریه و جنوب ترکیه دارد. این منطقه ازسال ۲۰۰۳ مورد پذیرش بود و از لحاظ جمعیتی، اقتصادی و سیاسی تثبیت شده و با بغداد، آنکارا و تهران در رابطه سیاسی و اقتصادی بود و وضع رو به رشدی داشتند.
به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در اقلیم کردستان عراق از گذشته بین جلال طالبانی و مسعود بارزانی اختلافات سیاسی وجود داشت و بر این اساس پس از سرنگونی صدام و تغییر حکومت در عراق، جلال طالبانی بین اربیل و بغداد، دومی را انتخاب کرده و ریاست جمهوری عراق را بدست آورد.
تمایل بارزانی اربیل بود و طالبانی گزینه بغداد را به اجبار انتخاب کرد، اما به درستی از آن استفاده کرد. جلال به دلیل آنکه در اقلیم حزب دموکرات به قدرت مطلق رسیده بود، به بغداد رفته و فعالیت سیاسی خود را دنبال کرد. اما پس از چند سال بر اثر سکته بشدت مریض و از کار افتاده شد و عملاً در عرصه سیاسی نقش خود را از دست داد و پس از چند سال از دنیا رفت.
در حزب اتحادیه میهنی نیز بدون جلال طالبانی تشتت حاکم شد و حزب دموکرات در این وضعیت در اقلیم به قدرت کامل رسید.
این دوره همزمان بود با درگیری های نوری مالکی نخست وزیر عراق که در بعد داخلی با چالشهای زیادی دست به گریبان بود و حزب دموکرات از این فرصت استفاده کرده و پروژه جدایی اقلیم کردستان را دنبال کرد.
حمله داعش و آغاز طرح جدایی
نقطه اوج این تحولات ظهور داعش و تصرف بیش از 40 درصد جغرافیای عراق در سال 2014 بود که داعش تا دیواره های شمالی بغداد پیش رفت.
بارزانی تصور کرد که این بهترین فرصت برای جدایی است. لذا در سفر جان کری به اقلیم در همان ایام اعلام کرد که ما به دنبال جدایی هستیم.
مسعود 20 روز پس از حمله داعش در مصاحبه های خود اعلام کرد که جنگ بین اعراب است و ما در آن دخالتی نخواهیم کرد و منطقه خود را جدا کرده و امور خود را پیش خواهیم برد.
استدلال وی این بود که بیش از هزار کیلومتر با داعش مرز دارد و بر همین اساس با عراق ارتباطی ندارد. گویا مطمئن شده بود که داعش به این منطقه حمله نمی کند که این موضوع یا به دلیل هماهنگی قبلی بین آنها (داعش و بارزانی) بود یا اینکه داعش را ضد شیعی می دانستند که با کردهای اهل سنت درگیری و تنشی نخواهد داشت.
سران داعش در همان زمان به اقلیم کردستان پیام دادند که با آنها وارد جنگ نخواهند شد، اما پس از مدتی در بیانیه ای به مقامات اقلیم تذکر دادند که از مناطق عربی که تصرف کرده بودند، خارج شوند.
پس از اینکه اقلیم به تذکرات آنها توجهی نکرده و مناطق عربی تخلیه شده از سوی ارتش عراق را به بهانه اینکه کردی هستند، به تصرف خود در آورد، داعش به سنجار حمله کرد.
آنچه به عنوان نسل کشی سنجار نامیده می شود در واقع محصول فرار پیشمرگه های حزب دموکرات از مقابل داعش و یا تخلیه هماهنگ شده این منطقه با داعش بود، اما توانستند با استفاده از پروپاگاندای رسانه ای توجه دنیا را به آن جلب کرده و با استفاده از این برگه، مشروعیت بین المللی خود را ارتقا دهند.
وقتی داعش سنجار را گرفت تا پل خازر آمد که جغرافیای عربی منطقه است و قصدی برای حمله به اربیل نداشت، اما همینکه به این منطقه رسیدند کردها اربیل را تخلیه کردند.
وقتی حکومت اربیل در حال فروپاشی بود، ایران و سپس آمریکا به کمک آنها آمده و وضعیتشان را تثبیت کردند.
بارزانی از این حادثه نیز بهره برداری کرده و در محیط بین الملل به عنوان مبارزه و خط مقدم مقابله با داعش برای خود مشروعیت سیاسی بیشتری کسب کرد.
از آن زمان شاهد افزایش کمک های تسلیحاتی و حمایت سیاسی از سوی جامعه جهانی نسبت به اربیل بودیم.
از آن پس مناطقی که از سوی ارتش عراق و سپس داعش به واسطه حمله آمریکایی ها تخلیه شده بود، از سوی حزب دمکرات اشغال شد و کردها مجدداً از وضعیت به وجود آمده استفاده و تا کرکوک و چاههای نفت آن پیش روی کردند.
بدین ترتیب بارزانی مجدداً پرچمدار مبارزه با داعش شد و خود را قهرمان ملی و بین المللی مقابله با این گروه تروریستی نامید.
حیدر العبادی نخست وزیر وقت که تازه این پست را گرفته بود نیز مجبور شد این وضعیت را بپذیرد. عبادی پیش از عملیات موصل که منجر به آزاد سازی این منطقه از سوی دولت عراق شد، با وساطت آمریکا 435 میلیون دلار به بارزانی پرداخت کرد تا پیشمرگه های کرد در این عملیات شرکت کنند.
مشارکت آنها در عملیات نیز محدود به مناطقی شد که تصور می کردند مناطق کردی است و در مناطق عربی وارد نشدند.
بدین ترتیب زمین مورد ادعایشان را در این جریان بدست آوردند، با استفاده از چاههای نفت کرکوک حمایت مالی لازم برای جدایی خود را نیز به دست آوردند و مشروعیت بدست آمده در جریان جنگ با داعش نیز زمینه لازم برای جدایی اقلیم را فراهم کرد و مسعود بارزانی با جمع بندی شرایط بوجود آمده رفراندوم جدایی را علیرغم مخالفت همه کشورها بجز رژیم صهیونیستی برگزار کرد.
در اکتبر سال 2017 پس از اخطارهای فراوان از سوی ایران، ترکیه و حکومت مرکزی عراق مبنی بر عقب نشینی از کرکوک و عدم برگزاری همه پرسی عدم توجه بارزانی به آن، سرانجام عملیات آزاد سازی کرکوک از سوی ارتش عراق کلید خورد و پیشمرگه ها را از این منطقه خارج کردند و بدنی ترتیب نقشه بارزانی شکست خورد.
کردها از حادثه ای که در منطقه شکل گرفته بود، استفاده کردند و پشتیبانی بین المللی گرفتند اما با اشتباه بزرگی که بارزانی انجام داد همه دستاوردهای خود را بر باد رفته دیدند.
مدتی قبل از برگزاری رفراندوم جدایی، برت مک گورک نماینده آمریکا در ائتلاف مبارزه با داعش نزد مسعود بارزانی رفته و به او گفت که به همراه سفرای فرانسه و انگلیس و نماینده سازمان ملل به این نهاد مراجعه کرده و به صورت رسمی و حقوقی خواسته های کردهای اقلیم از حکومت بغداد را مطرح خواهند کرد اگر این رفراندوم برگزار نشود.
در آن صورت موضوع در بالاترین سطح حقوقی و بین المللی پیگیری خواهد شد و بارزانی و اتحادیه میهنی می توانند به ادعاهای خود برسند، اما بارزانی با این پیشنهاد مخالفت کرده و این بار به حرف آمریکایی ها توجه نکرد. این در حالی بود که حزب اتحادیه میهنی و حتی نیچروان بارزانی به وی گفتند که این پیشنهاد را بپذیرد، اما وی نپذیرفته و مغلوب زیاده خواهی خود شد.
این در حالی بود که اگر این پرونده به سازمان ملل و شورای امنیت می رفت، یا باید به خواسته کردها از سوی بغداد تن داده می شد یا جامعه بین المللی از آنها برای کسب خواسته خود حمایت می کرد.
شمال سوریه و تکرار اشتباه اقلیم
در سوریه نیز همین تصمیم اشتباه از سوی پ ک ک و پ ی د تکرار شد.
آنها زمانیکه زمین بدست آوردند، یعنی جرابلس تا عزاز و عفرین را تصاحب کردند و کل مرز شمالی سوریه را بدست آوردند، نپذیرفتند با دولت مرکزی یا ترکمان های آن منطقه و روسیه کار کنند و در جنگ با ارتش ترکیه شکست خورده و منطقه را از دست دادند.
آنها با اشتباه محاسباتی خود جغرافیایی از لب مرز رود فرات تا عفرین را از دست دادند، در حالیکه می توانستند با دولت دمشق مذاکره کرده و امتیاز زیادی کسب کنند.
این در حالی بود که پ ک ک با آکپارتی در ترکیه درگیر شده بود و از سال 2015 تا 2016 در ترکیه و سوریه مورد حمله ارتش ترکیه قرار گرفته و جغرافیای خود را از دست داد.
در کرکوک کردها روزانه 600 تا 700 هزار بشکه نفت صادر می کردند اما به این قانع نشدند و تصمیم به پرش گرفتند اما شکست خوردند.
جلال طالبانی در این خصوص بارها گفته بود که کرد هر آنچه در جنگ بدست می آورد در سیاست و مذاکره از دست می دهد.
در اقلیم کردستان عراق و شمال سوریه که خط بارزانی و آپوئیسم حاکم هستند، هر دو به یک گونه رفتار سیاسی از خود نشان داده و در مرحله استراتژیک اشتباه سختی مرتکب شدند و دستاوردهای خود را از دست دادند.
دوران فطرت بعد از شکست و فعالیت دوباره سیاسی
بارزانی کرکوک را از دست داد و بدلیل پایان دوران ریاست بر اقلیم، مجبور شد کنار برود اما بعد از چند ماه بازیگری به نام نیچروان با دنبال کردن روند دموکراتیک و برگزاری انتخابات در اقلیم و پارلمان وارد میدان شد تا روابط تیره شده با بغداد، تهران و آنکارا را ترمیم کند و ضمن اصلاح اشتباهات بارزانی، زمینه را برای دنبال کردن آن هدف(جدایی اقلیم) در سالهای آینده فراهم کند.
اقلیم کردستان و وضعیت بارزانی ها در آن
اکنون مسعود بارزانی جایگاه مرجعیت کرد را گرفته است، رئیس اقلیم نیچروان است، نخست وزیر مسرور بارزانی است و رئیس دستگاه امنیتی احتمالاً دلشاد یا ویسی(فرزند مسعود) بارزانی شوند که فرزندان مسعود هستند.
امروز حزب دموکرات اکثریت را در پارلمان اقلیم دارد. با این اکثریت از 15 کمیسیون موجود پارلمان، 7 کمیسیون در اختیار بارزانی است و مهمترین کمیسیونها و وزارتخانه ها از جمله نفت و کشور دست این خاندان است و پروژه پرونده روابط خارجی نیز دست آنهاست که حدود 70 درصد قدرت در اقلیم را شامل می شود.
اختلافات اتحادیه میهنی و حزب دموکرات پس از ماجرای کرکوک
در ماجرای ریاست جمهوری عراق اختلافی بین حزب دموکرات و اتحادیه میهنی به وجود آمد چراکه بارزانی پیش از آن، بخشی از اتحادیه میهنی را در ماجرای کرکوک مقصر می دانست و آنها را خائن می خواند.
در دوره های گذشته، ریاست جمهوری عراق همواره به اتحادیه میهنی داده می شد، اما بدلیل ماجرای کرکوک، بارزانی تصمیم گرفت رئیس جمهور را از سوی حزب دموکرات به بغداد معرفی کند.
اولین اقدام وی گرفتن معاونت ریاست مجلس عراق بود و پس از آن، اقدام به گرفتن ریاست جمهوری کرد که بر همین اساس بین برهم صالح که نامزد حزب اتحادیه میهنی بود و فواد حسین که نامزد مسعود بارزانی بود چالشی در گرفت.
این رویارویی با پیروزی برهم صالح به شکست بارزانی منجر شد و این شکست، دومین عامل ناراحتی مسعود از اتحادیه میهنی شد.
در موضوع انتخاب وزیر دادگستری نیز درگیری بین دو حزب کردی شکل گرفت.
همچنین در ماجرای انتخاب استاندار کرکوک، حزب دموکرات خارج بدلیل تحریم انتخابات از روند انتخابات خارج شده و اتحادیه میهنی با 6 کرسی از 12 کرسی پیروز شد.
اما حزب دموکرات با استفاده از نمایندگان خود در شورای استان کرکوک، مانع از انتخاب استاندار توسط اتحادیه میهنی شده است.
حزب اتحادیه میهنی پیشنهاد داد که برای حل اختلافات، 3 موضوع دولت اقلیم، تعیین استاندار کرکوک و وزارت دادگستری را در یک پکیج دنبال کنند.
حزب دموکرات به ظاهر پذیرفت، اما در ماجرای دولت سازی هیچ امتیازی به طرف مقابل نداد و به تنهایی دولت را شکل داد، زیرا اکثریت را در اختیار داشت و اگرچه نمایندگان اتحادیه در پارلمان اقلیم در انتخاب ریاست مجلس و ریاست اقلیم دست به تحریم زدند، اما انتخاب اشخاص بدون حضور آنها انجام گرفت.
حالا اتحادیه میهنی شرایط سختی دارد که اگر در دولت شرکت کند باید تابع حزب دموکرات باشد و اگر شرکت نکند نمی تواند حقوق کارمندان سلیمانیه را تامین کند.
بارزانی ها امروز همچنین بهترین رابطه را با بغداد و عادل عبدالمهدی دارند که نمونه آن تصویب بودجه اقلیم و پرداخت بودجه آن بدون پیش شرط بازپرداخت نفت فروخته شده است.
در گذشته شرط این بود که بغداد نفت خود را از طریق اقلیم صادر کند و به علاوه آن، 250 هزار بشکه نفت اقلیم نیز برای بغداد صادر شود و پس از پرداخت این پول، بغداد بودجه مصوب اقلیم را به آنها بپردازد.
مالکی و عبادی تا زمان دریافت پول نفت صادراتی، بودجه اقلیم را پرداخت نمی کردند، اما امسال پرداخت 525 میلیارد دینار به صورت ماهانه به عنوان حقوق به اقلیم مصوب شد، چه نفتی صادر شود و چه نشود که اکنون پس از گذشت 5 ماه از سال هنوز هیچ پولی از صادرات نفت به بغداد پرداخت نشده است.
علاوه بر این 2 پست وزارتی در بغداد به بارزانی داده شده که نشان از روابط بسیار خوب بغداد و اربیل است.
در ماجرای صادرات نفت از اقلیم که سالها بین اربیل و بغداد کشمکش وجود داشت باید گفت که نفت اقلیم را به دلیل شکایتی که عبادی در مجامع جهانی داشته هیچ کشوری خریداری نمی کند. نفت از بندر جیحان ترکیه وارد نفت کش ها شده و در دریا به شرکتها فروخته می شود که بیشترین خریدار آن شرکتهای اسرائیلی هستند.
عبادی در ارتباط با همین موضوع نیز 26 میلیارد دلار بابت حق ترانزیت نفت اقلیم از ترکیه طلب کرده که به عنوان غرامت به بغداد پرداخت کند و این دعوای حقوقی همچنان ادامه دارد.
روابط بسیار خوب با بغداد، حاکمیت مطلق بر اقلیم و رقبای ضعیف شده و متکثر باعث شده که دوباره جریان بارزانی به جایگاه اصلی خود بازگردد.
شرکت نفتی "روس نِفت" نیز فعالیت اقتصادی خود را در این منطقه مجدداً دنبال کرده و مدتی پیش اعلام کرد که طی 4 ماه گذشته 1.5 میلیارد دلار از طلب خود از اقلیم را دریافت کرده است.
بازگشت مجدد اقلیم به عرصه سیاسی و اقتصادی منطقه ای
اقلیم روزانه 600 هزار بشکه نفت می فروشد که مبلغ دریافتی آن را نیز به بغداد نمی دهند و علاوه بر آن از بغداد نیز به طور ماهانه بودجه خود را دریافت می کند که نشان می دهد از نظر شرایط اقتصادی دوباره به جایگاه گذشته خود بازمی گردد که طبیعتاً دوباره همان مسیر خواسته های سیاسی خود را نیز در سالهای آینده دنبال خواهد کرد.
کردها برای برهم زدن حقوقی نتایج همه پرسی هیچ کاری نکردند و این نتیجه کماکان استوار است و هرگاه شرایط فراهم شود به آن 93 درصدی که بنا بر ادعایشان به جدایی رای مثبت دادند، استناد کرده و جدایی خود را دنبال خواهند کرد.
دنباله روی نقشه جدایی با کارگزاری جدید
ما با یک اقلیم کردستان تجدید حیات یافته روبرو هستیم که در بغداد مخالفی ندارد، در داخل، معارضه یا شریکی نیز ندارد و در محیط منطقه ای نیز روابط خوبی با ایران و ترکیه شکل داده است.
کردها در اقلیم از حمایت ترکیه، ایران، آمریکا، جامعه جهانی و حتی عربستان و امارات برخوردار هستند.
اگر بغداد رابطه خوبی با نظام بین الملل داشته باشد اقلیم نمی تواند جدایی خود را دنبال کند اما اگر به هر دلیلی روابط بغداد با جامعه جهانی تضعیف شود و یا حاکمیت دولت مرکزی بر کل کشور تضعیف شود، مجدداً شاهد برخاسته شدن آهنگ جدایی اقلیم خواهیم بود.
انتهای پیام/
