جنگ، دنیای کودکی «جادی»ها را بلعید
کتاب هرتلینگ جزو اولین تجربه‌ها در ثبت و بازنمایی دنیای کودکانی است که به ناگاه و به اجبار به دنیای جدیدی پرتاب شده‌اند. شاید کتاب او کاستی‌هایی داشته باشد، اما از این جهت که نویسنده به موضوعی جدی در دنیای معاصر توجه کرده ستودنی است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، در سال 2016 هزاران نفر از آسیا و آفریقا تلخ‌کامی‌های یک سفر جان‌فرسا را به جان خریدند برای یافتن حداقل‌های یک زندگی ساده. جهان در سال 2016 و 2017 شاهد موجی از هزاران انسانی بود که امنیت و امکانات اولیه برای آنها به‌سان کودکی بود که دستشان را به ناگاه رها کرده و در میان همهمه جهان گم شده است. کیلومترها راه پیمودند، از هر جاده‌ای که می‌شناختند رد شدند، از ایستگاه‌های قطار سراغش را گرفتند، دل به دریا زدند و شبانه روز به دنبال این طفل گم‌شده زمین را طی کردند، اما هنوز آن را نیافته‌اند. موج هزاران انسانی که به امید زندگی بهتر رهسپار اروپا شدند، تمام دنیا را شوکه کرد. در این میان، هزاران نفر جان خود را در بار کشتی‌ها و کامیون‌ها و یا در دریا از دست دادند. از سرنوشت بسیاری از آنها هنوز اطلاعی نیست و آینده کسانی که پایشان به سرزمین آرزوهایشان رسیده است، هنوز روشن نیست.
بنا بر آمار منتشر شده از مراکز مختلف، سوری‌ها بیشترین تعداد مهاجران به کشورهای اروپایی را طی سالهای گذشته داشته‌اند. آماری که حکایت از عمق فجایعی دارد که در این کشور طی سالهای اخیر رخ داده است. سوریه، مهد فرهنگ و تاریخ، در سالهای اخیر فرزندان خود را به دیگر سرزمین‌ها فرستاده تا راویانی باشند از آنچه گروه‌های تکفیری و افراطی بر سر این کشور و داشته‌های آن آورده‌اند.
در میان آثاری که در سالهای گذشته به زبان‌های مختلف منتشر شده، نام سوریه بیش از گذشته پرتکرار است. اتفاقات اخیر در این کشور نظر بسیاری از مستندنگاران و داستان‌نویسان را به خود جلب کرده است. طی سالهای اخیر تعداد آثار درباره جنگ سوریه، مهاجرت اجباری مردم این کشور و عواقب و تأثیرات جنگ بر مردم و جامعه سوریه، به‌صورت چشم‌گیری افزایش یافته است. هرچند اتفاقاتی که طی سالهای گذشته در سوریه رقم خورده، برای بسیاری قابل باور نبوده و نیست، اما این چیزی از واقعیت و تلخی آن کم نمی‌کند. تاریخ چندساله اخیر سوریه، هم دردهای عمیقی بر پیکر خود دارد و هم چهره‌ای دیگر از انسان را به‌نمایش می‌گذارد، در این میان، تنها شمه و گوشه‌ای از آنچه داعش و دیگر گروه‌های تکفیری با این سرزمین کردند، در کتاب‌ها و فیلم‌ها روایت شده است. اگرچه تعداد آثار مستند و داستانی درباره حوادث ناگوار سالهای اخیر سوریه به‌مراتب بیشتر شده، اما هنوز صداهای ناشنیده بسیاری از مردم این کشور وجود دارد که مجال بروز نیافته‌اند. دنیا ناگزیر از شنیدن این صداها در سالهای آینده است.
«جادی، پسرک پناهنده»، نوشته پتر هرتلینگ از جمله تازه‌ترین آثار در این زمینه است که به کوشش صدیقه وجدانی ترجمه و از سوی انتشارات سوره مهر به چاپ رسیده است. این اثر، داستان پسری 11 ساله سوری اهل حُمص را روایت می‌کند که در پی وقوع جنگ به تنهایی از سوریه به آلمان می‌رود و و پناهنده این کشور می‌شود. وی در یک آپارتمان قدیمی زندگی می‌کند و به واسطه این حضور و آشنایی با پیرزن بازنشسته‌ای که در همان ساختمان سکونت دارد، ماجرا‌های جالبی برایش روی می‌دهد.
هرتلینگ خود تجربه مهاجرت‌های اجباری را چشیده است. دوران کودکی نویسنده این اثر مصادف شده با جنگ جهانی دوم، هرتلینگ خود از کودکان پناهنده‌ای است که طعم مهاجرت اجباری را چشیده است؛ از این رو او برای نوشتن این داستان از تجربیاتش همانند پلی بین آن زمان و امروز استفاده کرده است. در دنیایی که عدهای با اعتقاد به روشهای عوامفریبانه دائماً جامعه را ضد کشورهای دیگر تحریک میکنند و از دامن زدن به اختلافات و بیرون راندن کودکان بیگناه شرم نمیکنند، رمانهایی مانند کتاب پتر هرتلینگ می‌تواند تأثیرگذار و مفید باشد. این نوع کتاب‌ها به برجسته کردن ارزشهایی مانند امید، اعتماد و باور در انسانها میپردازند.
در کنار این موضوعات، نویسنده به خوبی توانسته از پس فضاسازی در داستان برآید. او با انتخاب زاویه دید دانای کل، تلاش دارد تا مشکلاتی که پیش روی کودکان مهاجر قرار دارد، بازنمایی کند؛ از عدم پذیریش در جامعه جدید و نگاه سنگین شهروند دوم و سوم گرفته تا تفاوت فرهنگ‌ها و باورها.
هزاران کودک در موج مهاجرت‌های اخیر به کشورهای اروپایی، در کنار دیگران هزاران کیلومتر راه را طی کرده‌اند تا به بخشی از آرزوهای برباد رفته خود برسند، هزاران کودک هنوز در دل خود روایت‌های ناگفته‌ای از این سفر پر پیچ و خم دارند که می‌تواند برای هر خواننده‌ای از هر زبانی خواندنی باشد. کتاب هرتلینگ جزو اولین تجربه‌ها در ثبت و بازنمایی دنیای کودکانی است که به ناگاه و به اجبار به دنیای جدیدی پرتاب شده‌اند. شاید کتاب او کاستی‌هایی داشته باشد، اما از این جهت که نویسنده به موضوعی جدی در دنیای معاصر توجه کرده ستودنی است؛ موضوعی که حالا کم‌کم دارد ابعاد خود را نشان می‌دهد؛ زخمی که در سالهای آینده بیشتر سر باز خواهد کرد.
انتهای پیام/
