عواقب سیل بلوچستان| پیشروی حفره‌های عمیق و تخریب خانه‌های روستاییان / «گرگروک» بلای جان سیستان و بلوچستان + فیلم
گروه استانها ــ با ادامه پیشروی حفره‌های عمیقی که در پی دو سیل دی‌ماه ۹۸ و فروردین‌ماه سال جاری منطقه بلوچستان ایجاد شدند، حالا زمین‌ها و خانه‌های روستاییان در حاشیه این حفره‌ها در خطر جدی قرار گرفتند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از چابهار، "گرگروک" یا به‌اصطلاح زمین‌شناسی فرسایش خندقی که این روزها جنوب سیستان و بلوچستان را در حال درنوردیدن است، حالا به فاصله نزدیکی از روستاهایی مانند «عورکی» و «لانیاری» رسیده است؛ فرسایش خندقی بحران نیست بلکه شروعی است بر بحران‌های دیگر و شاید بسیاری از بحران‌هایی که امروز در استان وجود دارند و ریشه‌شان در همین گرگروک‌ها نهفته است.
ناگفته نماند گرگروک‌ها تنها دلیل از بین رفتن خاک در سیستان و بلوچستان نیستند، بلکه برای نمونه گردوغبارها نیز در این امر به از بین رفتن خاک ارزشمند مملکت‌مان کمک می‌کند و حالا مردمانی که هشت سال دفاع مقدس را جنگیدند تا یک وجب از خاک ایران اسلامی را به دشمن ندهند، سالانه چندین تن از خاک‌شان در دریا و هوا در حال نابود شدن است.
روستاییان در حال مهاجرت هستند
دهیار روستای «لانیاری» معتقد است به‌زودی این گرگروک‌ها به روستای آنها خواهند رسید و تمامی روستا را از بیخ و بن نابود خواهد کرد. وی می‌گوید: تنها کافی است منتظر باشید تا سیل بعدی در سیستان و بلوچستان راه بیفتد و این روستا را از بیخ و بن ببرد و جالب اینکه هم‌اکنون این گرگروک‌ها تا به 100متری روستای لانیاری رسیده و در حال پیشروی هستند.
زاید جدگال در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم افزود: این روستا عملاً قابلیت سکونت خود را از دست داده و به‌مدد همین گرگروک‌ها حالا نه‌تنها پلی نداشتیم بلکه راه نصفه‌ونیمه‌ای که داشتیم نیز از بین رفته و از آن طرف کشاورزی برای اهالی روستا غیرممکن شده چرا که مجبور شدیم جلوی آب رودخانه کاجو را از بالا ببندیم تا بیش از این شاهد پیشروی گرگروک‌ها نباشیم و زمین‌هایمان نیز نابود شده‌اند.
خاک در حال نابودی است!
فرسایش خندقی از آن دست مشکلاتی است که سالیان سال مردم جنوب سیستان و بلوچستان با آن دست و پنجه نرم می‌کنند و منابع طبیعی نیز در حال تلاش برای پیشگیری از این معضل است و در این سیلاب اخیر ثابت شد که اگر به آن توجه نشود اتفاقاتی مانند آنچه در «عورکی» رخ داد به وقوع می‌پیوندد و مردم حق دارند در این زمینه دغدغه‌مند باشند.
اینها را رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری چابهار گفت و توضیح داد: ما نیز مانند مردم و بلکه بیشتر از آنها در این زمینه دغدغه داریم و حفظ سرزمین که خاک از اولویت‌های آن بوده مسلماً از وظایف سازمانی ما است و ما باید برای آن تلاش کنیم اما متأسفانه در یک جنگ نابرابر با بحران‌های دیگر این استان، صحبت از منابع طبیعی کمتر شنیده می‌شود و وقتی که منتخبین مردم و یا متنفذین منطقه دائم صحبت از آب می‌کنند، صحبت از منابع طبیعی به هیچ نتیجه‌ای نخواهد رسید.
غلامرضا راهداری اظهار داشت: بحث منابع طبیعی و حفظ خاک به‌نظر من خیلی مهم‌تر از همه بحران‌های دیگر است اما به‌دلیل همین مواردی که ذکر کردم، مشکلات منابع طبیعی خودش را آن‌چنان که باید نشان نمی‌دهد و آن‌طور که باید بتوانیم، اعتباری که دوای درد باشد در این شرایط به ما تخصیص داده نشده وگرنه خود مجموعه منابع طبیعی کارهای خوبی را در حد همان اعتباری که دریافت کرده انجام داده است.
وی افزود: سازه‌هایی که تاکنون این سازمان اجرا کرده است و در منطقه وجود دارند این ادعای بنده را اثبات می‌کنند، مانند سیل‌بند عورکی که دهه هفتاد اجرا شد و از جمله کارهایی بود که منابع طبیعی و آبخیزداری کار کرده بود و در موقع طوفان «گونو» به‌خوبی اثر خود را نشان داد اما حیف به آن توجه و مرمت نشد که در طوفان نیز به‌طور کامل از بین رفت و همین موضوع بخش زیادی از خاک منطقه را نابود کرد که به‌وضوح در سیل دی‌ماه شاهد آن وقایع بودیم.
وی ادامه داد: ما نیز باید تلاش بیشتری در زمینه کسب اعتبار داشته باشیم اما تاکنون می‌توان گفت حداقل در این حوزه موفق نبوده‌ایم و اعتباری که لازم است که بتوانیم این فرآیند را کنترل کنیم با تمام تلاشی که انجام شده در مجموعه شهرستان و حتی در مجموعه استانداری، موفق نشدیم (اعتبار لازم را دریافت کنیم) چرا که این‌قدر مشکلات در منطقه زیاد است که به این عامل تاکنون توجهی نشده و به آن شکل که باید اعتبار لازم تخصیص داده نمی‌شود.
عملیات نجات زیرساخت‌های استان باید محقق شود
راهداری با اشاره به اینکه خاک سرمایه گران‌بهایی است، گفت: خاک در واقع بستر حیات محسوب می‌شود و در آن فرایندهای حیاتی که لازمه توسعه پایدار است اتفاق می‌افتد، شما وقتی این خاک را از دست بدهید، تمامی زیرساخت‌هایتان زیر سؤال می‌رود و اگر چابهار را به‌عنوان یک منطقه توسعه‌یافته در نظر بگیرید، یکی از پارامترهای توسعه چابهار می‌تواند خاک آن باشد اما خاکی که این‌چنین شکننده است که به‌دلیل نوع بافت و جنس آن به‌راحتی از دسترس خارج می شود، عملاً توسعه را مختل می‌کند.
این مقام مسئول با اشاره به اینکه میزان فرسایش خاک در این استان 100 تن در هکتار در سال است، ادامه داد: میزان فرسایش خاک در این منطقه از استانداردهای جهانی به‌مراتب بالاتر است و حتی در آسیا نیز بالا و در کشور خودمان نیز بالاترین رتبه را سیستان و بلوچستان دارد، شما به جاده‌ها توجه کنید که از این گرگروک‌ها ایمن نیستند، ساخت‌وسازها، کشاورزی و جنگل‌ها نیز همین‌طور به‌دلیل همین موضوع در ایمنی نیستند، و به همین دلیل اسمی که من برای آن گذاشته‌ام سرطان است و باید برای آن یک جراحی بزرگ اتفاق بیفتد.
وی افزود: ما در حال از دست دادن ثروتی هستیم که تنها برای یک سانتی‌متر از آن شاید یک‌هزار سال زمان لازم باشد تا دوباره به دست بیاید اما سالانه بخش زیادی از این خاک در حال از دست رفتن است و خبرهایی که می‌شنوید مبنی بر پر شدن سایت پرورش «گواتر» از گل و رسوب، به‌دلیل همین اتفاقات است و باید برای این موضوع فکری اساسی کنیم و مسئله را ابداً نباید ساده بگیریم. موضوع رسوب گرفتن خیلی از این بنادر که مشکلات زیادی را برای مردمان و به‌ویژه صیادان به‌وجود می‌آورد، دقیقاً به‌دلیل موضوع فرسایش خندقی پیش می‌آید.
20هزار هکتار در وضعیت قرمز
رئیس آبخیزداری و منابع طبیعی چابهار ادامه داد: در این منطقه نمونه بارز و تیپیک از بین رفتن خاک، فرسایش خندقی است که محلی‌ها به آن «گرگروک» می‌گویند و خوشبختانه مطالعات مربوط به آن در این منطقه به‌صورت کامل انجام شده و کل حوزه فرسایش‌های خندقی منطقه 850 هزار هکتار است که از این مقدار 130 هزار هکتار آن بحرانی است و از همین 130 هزار هکتار نیز، 20 هزار هکتارش فوق‌بحرانی است و ما برای همین مناطق فوق‌بحرانی مطالعات کاملی انجام داده و طرح آن را نیز نوشته‌ایم و مشخص شده که چه جاهایی باید چه‌کارهایی انجام شود اما ردیف اعتباری در حدود 600 میلیارد تومان لازم دارد.
وی با بیان اینکه تأسیس 300 الی 350 سازه سنگی ــ ملاتی و خاکی با توجه به مطالعات صورت‌گرفته در این منطقه لازم است، گفت: با توجه به گستردگی فرسایش خندقی در این منطقه فکر نمی‌کنم این ردیف بودجه اعتباری عدد آن‌چنان بزرگی باشد و این عدد برای کنترل کردن این مسئله در همین لحظه و امروز که با شما صحبت می‌کنم مورد نیاز است چرا که فرسایش خندقی یک فرسایش پیش‌رونده است و به‌سمت جلو حرکت می‌کند؛ این فرسایش به‌سمت حد خود حرکت می‌کند و اگر آن را مانند یک پنجه در نظر بگیریم، امکان اینکه ما یک انگشت آن را قطع کنیم تا تمام معضل حل بشود، وجود ندارد و از ناحیه چهار انگشت دیگر این فرسایش پیشرفت می‌کند و عملاً باید از قسمت مچ دست ارتباط هیدرولوژیکی آن را قطع کنیم که دیگر آبی به آن نرسد و از فاجعه جلوگیری شود.
راهداری با اشاره به یک خطر جدی در پایین‌دست سد زیردان، گفت: خطر اصلی مردم این منطقه را تهدید می‌کند، چون حیات مردم این منطقه وابسته به کشاورزی است و کشاورزی وابسته به آب؛ این سیلابی که از رودخانه کاجو می‌آید نقش مهمی در ماندگاری مردم منطقه و توسعه و رونق کشاورزی آن دارد و پنجه گرگروک در حال نزدیک شدن به رودخانه کاجو است، یعنی ما کمتر از 1000 متر فاصله داریم تا این دو تا به یکدیگر نزدیک بشوند و اگر این اتصال بین رودخانه کاجو و گرگروک برقرار شود، آب در گرگروک که سطح پایینتری دارد جریان پیدا می‌کند و به‌طور کامل به درون دریا می‌ریزد که در نتیجه دیگر پایین‌دست سد زیردان هیچ سیلابی را تجربه نخواهد کرد.
راهداری در ادامه با توضیح اینکه با این رخداد کشاورزی منطقه به‌طور کامل از بین خواهد رفت، اظهار داشت: مردم 50 روستایی که در پایین‌دست سد زیردان قرار دارند، همه آنها متأثر از سیلابی که از آن استفاده می‌کردند، شغل خودشان را از دست خواهند داد و عملاً توانایی تأمین معیشت خود را نیز از دست می‌دهند و با این تفسیر امکان دارد دست به مهاجرت بزنند و به حاشیه‌نشینی روی بیاورند که با این اتفاق باید دولت اعتبار 10برابری هزینه کند تا معضل حاشیه‌نشینی برطرف بشود.
وی افزود: مطالبه بنده این است که اعتبار این پروژه تأمین شود و هرچند فرماندار ویژه چابهار پیگیر کارهای تأمین اعتبار این موضوع هستند اما ما نگاه ملی لازم داریم، یعنی یک نگاه باید در قسمت حاکمیت روی این منطقه انجام شود وگرنه اعتبارات استانی ما این‌قدر محدود است که احتیاج دارد این نگاه ملی اتفاق بیفتد و چه خوب است که نمایندگان استان نیز برای این موضوع ورود پیدا کنند و در این مسئله یک اعتبار ملی و یک سرفصل مشخص برای کنترل فرسایش‌های خندقی در شهرستان چابهار داشته باشیم.
حل این معضل با اعتبار ملی قابل تحقق است
غلامرضا راهداری ادامه داد: ما باید بتوانیم در حد دو تا سه سال از اعتبارات ملی بودجه بگیریم که این موضوع را یک بار برای همیشه مهندسی و مشکل منطقه را حل کنیم و من نیز خیلی خوشحال می‌شوم که قول‌هایی که مسئولان بعد از این سیلاب اخیر دادند، مانند رئیس سازمان بودجه و برنامه‌ریزی کشور که قرار شد اعتبار خاصی را از ردیف‌های بودجه ملی به ما اختصاص بدهند به وقوع بپیوندد تا ما نیز مشکل منطقه را برای همیشه حل کنیم.
وی اظهار داشت: قصد من از طرح این سخنان زیر سؤال بردن کارهای بزرگ جمهوری اسلامی نیست چرا که به‌طور مثال سازمان ما در مدت 40 سال نیز کارهای خوبی مانند احداث بند «سیدبار» و «کالدان» در منطقه انجام داده که به‌خوبی تأثیر آنها در عدم پیشروی فرسایش‌های خندقی عیان است و این اتفاقاتی که تاکنون انجام شده باید الگو قرار بگیرد اما ما نیازمند یک نگاه ملی هستیم تا همان‌طور که همکارانمان در گذشته کارهای خوبی انجام دادند، بتوانیم پیش برویم و به‌یاری خداوند کل منطقه را با نگاه ویژه دولت از این سرطان حفظ کنیم.
گزارش از سیدخلیل موسوی‌نیا
انتهای پیام/395/ش+
