یادداشت| مجلس، طرح سوت‌زنی و چالش‌های پیش رو
مهدی غیرتمند در یادداشتی نوشت: طرح سوت‌زنی اولین گام برای رسیدن به ساختارهای نظارتی مردم‌سالار نیست و اخرین آن نیز نخواهد بود، اما قدم بسیار مهمی در راستای پربازده‌کردن اینگونه ساختارهاست و علاوه بر منافع مادی، برکات فرهنگی و اجتماعی خواهد داشت.
گروه سیاسی خبرگزاری تسنیم - مهدی غیرتمند کارشناس حوزه ی حکمرانی اندیشکده سیاست گذاری امیرکبیر در یادداشتی با عنوان «مجلس، طرح سوت زنی و چالش های در مسیر موفقیت آن» نوشت:
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال اینستاگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)
بالاخره بعد از کاهلی مجلس دهم در تصویب طرح سوت زنی (حمایت از گزارشگران فساد) مجلس یازدهم یک فوریت این طرح را تصویب کرد. با اینکه هنوز مسیر قابل توجهی تا تصویب کامل این طرح و اجرایی شدن آن پیش‌بینی می‌شود اما اقدام برای پیمودن این مسیر توسط مجلس یازدهم را باید درخور و مثبت ارزیابی کرد.
البته نباید از این مساله غافل شد که چنین طرح‌هایی می‌توانند مانند شمشیر دولبه عمل کنند، بدین معنی که اگر طرح تصویبی، کارشناسانه و با توجه به همه‌ی جوانب تنظیم شده باشد نتیجه‌ی درخشانی در آغاز راه جدی شدن نظارت عمومی و مردمی در کشور نمایان می‌شود و راه را برای ادامه‌ی مسیر باز خواهد کرد اما اگر چنین طرح‌هایی بدون توجه به جزییات و با دقت کم تنظیم بشود علاوه بر اینکه خود طرح شکست خواهد خورد دو پیامد منفی دیگر نیز در پی خواهد داشت.
یکی اینکه ممکن است مفسدان و قانون‌شکنان قانوندان از ضعف‌های طرح استفاده کنند و با استناد به خود این طرح تخلفاتی انجام دهند و دوم اینکه شکست این طرح به هر شکل موجب دلسردی و یا لااقل کند شدن و مانع تراشی در ادامه‌ی مسیر جدی شدن و حداکثری شدن نظارت عمومی و مردمی می‌شود.
پس مجلس برای اینکه قدم مثبت و سازنده‌ای که در مسیر کاهش فساد و نظارت عمومی برداشته زایل نشود باید حتما از نظرات همه کارشناسان صاحب‌نظر در اینگونه موضوعات استفاده کند و همچنین علاوه بر اصل موضوع که حمایت از گزارشگران فساد است، اقتضائات موفقیت آن را نیز در همان طرح یا طرح‌های بعدی مد نظر داشته باشد.
وقتی تجربیات موفق طرح‌های مشابه در کشورهای دیگر بررسی شود به وضوح شاهد آن خواهیم بود که طرح گزارشگران فساد به علت پیوستگی با برخی مولفه‌ها و ساختارها توانسته عنوان پربازده‌ترین روش کشف فساد در دنیا را نصیب خود کند.
البته باید توجه داشت که این روش علاوه بر اینکه سیستمی کارآمد برای کشف فساد به شمار می‌رود تا حد بسیار بالایی موجب پیشگیری از وقوع فساد نیز می‌شود. برخی از مولفه‌هایی که پیوستگی با آن‌ها موجب موفقیت این طرح شده است به شرح زیر است:
1- حمایت کامل از گزارشگران تخلف در برابر اخراج از کار، تنزل مرتبه‌ی شغلی،کاهش حقوق، تهدیدهای جانی و یا هرگونه تهدید دیگری که ممکن است به دلیل این گزارشگری برای شخص گزارش‌دهنده اتفاق بیفتد.
2- تشویق و تقدیر از گزارشگران تخلف به صورت مادی و معنوی: وقتی شخصی گزارش فساد مالی مسئولی را به سازمان‌های نظارتی اعلام می‌کند در صورت به نتیجه رسیدن گزارش و دستگیری متخلف درصدی از مبلغی که به سبب اطلاع و هشدار گزارشگر به خزانه وارد می‌شود به عنوان پاداش به شخص گزارشگر تعلق می‌گیرد. مساله‌ی قابل توجه این است که این پاداش نه از خزانه‌ی دولت بلکه از جریمه‌ی اخذ شده از متخلف تامین می‌شود که باعث می‌گردد نه تنها هیچ پولی از خزانه‌ی بیت المال کم نشود بلکه به سبب جریمه‌ی دریافتی بر میزان آن افزوده هم بشود. مساله‌ی بعدی که اهمیت پاداش را بیش از پیش نشان می‌دهد بالا بردن انگیزه‌ی گزارشگری افراد حاضر در تیم مفسدان و متخلفان علیه فساد و تخلف خود است که باعث می‌شود اشخاص نفع مادی خود را در گزارش فساد ببینند تا اینکه بخواهند با آن همراهی کنند. از تشویق‌هایی که به صورت معنوی انجام می‌شود نیز می‌توان به قهرمان‌سازی این افراد در رسانه‌ها پرداخت تا این عمل در جامعه به ارزش بدل شود و همه‌ی مردم جامعه و شهروندان در شرایط مشابه،کاری مشابه گزارشگران انجام دهند.
3- هویت محرمانه و مهیا کردن بستر امن و سهل گزارش‌دهی که شهروندان به آن اطمینان داشته باشند، همچنین دوطرفه باشد و بعد از گرفتن گزارش پس از مدتی مشخص نتیجه‌ی پیگیری را به شخص گزارش‌دهنده اعلام کند. اعلام کردن هر مرحله از پیگیری‌ها به شخص گزارش‌دهنده باعث بالارفتن اعتماد عمومی به سیستم خواهد شد.
4- استفاده حداکثری از رسانه‌ها و شفافیت سیستم: باید تمامی پول‌هایی که با عنوان پاداش سوت‌زنی پرداخت می‌شوند به صورت شفاف و با ذکر گزارش گزارشگر در سامانه‌ای همگانی منتشر شود، در غیر اینصورت ممکن است این پرداخت‌ها با مقاصد دیگر و به بهانه‌ی پاداش پرداخت شوند که خود به زمینه‌ای برای فساد تبدیل می‌شود. تمامی پرونده‌های خارج از مباحث امنیتی باید به گونه‌ای که مردم هم از وقوع فساد و هم از گزارشگری و برخورد قاطع با مفسد مطلع شوند رسانه‌ای شود. این امر سبب می‌شود تا اعتماد عمومی به بالاترین حد خود رسیده و خوش‌بینی مردم علاوه بر سیستم سوت‌زنی به سازمان‌های نظارتی نیز افزایش یابد.
در آخر باید متذکر شد که مسلما طرح سوت زنی اولین گام برای رسیدن به ساختارهای نظارتی مردم‌سالار نیست و اخرین آن نیز نخواهد بود، اما باید اذعان کرد که قدم بسیار مهمی در راستای پربازده کردن اینگونه ساختارهاست و علاوه بر منافع مادی، برکات فرهنگی و اجتماعی فراوانی را در پی خواهد داشت.
انتهای پیام/
