گزارش|دلایل تعویق تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه ترکیه چیست؟

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دیروز برای ترکیه روز مهمی بود. چرا که در بروکسل و در نشست وزرای امور خارجه کشورهای عضو اتحادیه اروپا سیگنال های مثبتی به ترکیه فرستاده شد. آنان تصمیم گرفتند که تصمیم اتحادیه برای بررسی تحریم ترکیه در نشست آتی سران را کنار بگذارند.

جدیدترین خبرها و تحلیل‌های ایران و جهان را در کانال تلگرامی تسنیم بخوانید. (کلیک کنید)

وزیر امور خارجه آلمان اعلام کرده که اقدام ترکیه برای مذاکره با یونان، یک گام مثبت و ارزنده است و نیازی به تحریم این کشور نیست و مسئول سیاست خارجی اتحادیه نیز اعلام کرده که اقدام سازنده ترکیه را در گوشه ای یادداشت کرده و آن را شایان توجه می داند.

البته نتایج نشست دیروز، به معنی رفع کامل خطر نیست. اما در هر حال، این موضع اتحادیه، سران ترکیه را خشنود کرده و آنها امیدوارند در فاز پساکرونا بتوانند رفته رفته سر و سامانی به اقتصاد ضعیف شده ترکیه بدهند و با سیگنال های مثبتی که از بروکسل دریافت شده، موسسات اعتبارسنجی اقتصادی، بانک های بزرگ جهانی، شرکت های سرمایه گذاری و شرکت های چندملیتی، نگاه بهتری به کار و فعالیت در ترکیه داشته باشند.

پیروزی چاووش اوغلو یا ماس؟

مولود چاووش اوغلو وزیر امور خارجه ترکیه چند روز پیش به منظور دیدار با سران اتحادیه اروپا به بلژیک رفت و تقریباً با تمام مقامات بالای اتحادیه اعم از چارلز میشل رئیس شورا، ژوزف بورل مسئول سیاست خارجی و اورسلا وندرلاین رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا دیدار کرد. اما مواضع دیروز وزرای امور خارجه در بروکسل، این واقعیت را نشان داد که دیدگاه مثبت کنونی اتحادیه نسبت به ترکیه، نه حاصل زحمات دیپلماتیک چاووش اوغلو، بلکه دستاورد میانجی گری پیروزمندانه هایکو ماس بوده است.

هایکو ماس وزیر امور خارجه آلمان، دیپلماتی است که در این میان به عنوان میانجی، نقش ویژه ای ایفا کرده است. او پیش تر به منظور ایجاد تعامل و فضای گفتگو بین ترکیه و یونان اقدام کرده و از هر دو پایتخت آنکارا و آتن، بی نتیجه و با دستان خالی به کشورش بازگشته بود. با این وجود، ماس به توصیه آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان و مقامات اتحادیه اروپا، به تلاش های خود ادامه داد و سرانجام توانست یخ ها را آب کند و دولت های ترکیه و یونان را با وجود دشواری های فراوان، پشت میز گفتگو بنشاند.

دور جدید نشست های هیات یونانی در ترکیه و گفتگوهای آنان با ابراهیم کالن سخنگوی رئیس جمهور و رئیس مشاورین اردوغان در گروه سیاست خارجی و امنیت ملی، فعلاً نتایج چندان امیدبخشی به دست نداده است. با این حال، تصمیم ادامه گفتگو و برگزاری دور آتی مذاکرات در آتن، از نظر اتحادیه اروپا، رویداد ارزشمندی است.

چرا یونان تا این اندازه مهم است؟

توییت ژورف بورل رئیس اتحادیه اروپا در مورد رفتارهای سیاسی ترکیه و رویکرد اروپا در قبال این کشور، حاوی نکته مهم و معنی داری است.

او نوشته است: «در نشست وزیران، اهمیت تعامل با ترکیه برای پیشبرد و تحکیم گفتگو و پرهیز از بازگشت به تنش مورد تاکید قرار گرفت. آغاز گفتگوهای اکتشافی بین یونان و ترکیه گام مهمی است. البته اطمینان از آغاز مجدد برای حصول توافق در مورد قبرس به رهبری سازمان ملل، به همان اندازه مهم است.»

در سالیان گذشته، ترکیه بارها از سوی اتحادیه اروپا مورد انتقاد قرار گرفته است. گزارشگران ویژه پارلمان اتحادیه، مداوماً بر این موضوع انگشت گذاشته اند که ترکیه از حیث مبانی دموکراسی، توسعه سیاسی، حاکمیت قانون، حقوق محوری دولت، آزادی بیان و حقوق قومیت ها و اقلیت ها، به طرز چشمگیری از استانداردهای اروپا فاصله دارد.

اما جالب اینجاست که تقریباً هیچگاه، این انتقادات، منجر به رویکرد تنبیهی نشده و آن چه در حق ترکیه انجام شده تنها در حد کُند کردن روند مذاکرات عضویت بوده است.

البته یک بار هم خانم کاتی پیری گزارشگر سابق، آن قدر پیازداغ آش را زیاد کرد که کل مذاکرات تکمیل روند عضویت برای مدتی متوقف ماند. اما در هر حال، رویکرد فعلی اتحادیه اروپا نشان داده که موضوعات مهمی همچون حمایت و دفاع کامل از حقوق و منافع اعضای رسمی اتحادیه اروپا (یونان و قبرس) برای اتحادیه، به مراتب مهم تر و حیاتی تر از مسائلی نظیر نواقص حقوق بشری و دموکراتیک نظام سیاسی ترکیه است.

از دید اتحادیه اروپا، تاکید بر موضوع یونان و ضرورت حل اختلافات آتن – آنکارا، صرفاً بیان اهمیت روابط دو کشور اروپایی نیست. بلکه زنجیره ای از مسائل مهم دیگر است که علاوه بر پرونده کلان قبرس و دیدگاه های ترکیه در مورد دفاکتوی جمهوری قبرس ترک، چند و چون دستیابی ترکیه به نفت و گاز شرق مدیترانه، توافق امنیتی دریایی ترکیه و دولت وفاق ملی لیبی و حتی در آینده، موضوعاتی نظیر مکانیسم انتقال گاز رژیم صهیونیستی به اروپا و عضویت یا عدم عضویت ترکیه در مجمع گاز شرق مدیترانه را نیز دربرخواهد گرفت و این روند به شکل قدم به قدم، مورد بحث و بررسی قرار خواهد گرفت.

در شرایطی که بورل، به اهمیت دو مقوله یونان و قبرس اشاره کرده، چارلز میشل رئیس شورای اتحادیه اروپا، در توییت خود، به موضوع کوتاه و مهم دیگری اشاره کرده و نوشته است: «گفتگو باید نتایج ملموسی را به نفع اتحادیه اروپا و ترکیه ایجاد کند.»

این موضع میشل نشان می دهد که علاوه بر آن که تقسیم کار دقیقی بین سران اتحادیه اروپا برای مواجهه با رفتارهای ترکیه و مهار اقدامات این کشور وجود دارد، تاکید بر «دستیابی به نتیجه» و پرهیز از گزینه «مذاکره برای مذاکره» نزد سران اتحادیه، اهمیت حیاتی دارد و آنها می خواهند هر طوری شده، اولاً مذاکرات ترکیه و یونان به نتیجه روشنی برسد، دوم این که سازمان ملل بتواند با ادامه مذاکرات قبرس، تکلیف این پرونده را روشن کند و سوم این که در پرتو گفتگوهای جدید، تحرکات ترکیه در شرق مدیترانه نیز سر و سامان روشنی پیدا کند.

ارتباط یا عضویت، مساله این است

در پایان باید به این دو پرسش مهم پرداخت: 1. آیا اساساً در مورد فرجام آتی روابط اتحادیه اروپا، در بر همین پاشنه خواهد چرخید و وضعیت کنونی می تواند پایدار بماند؟

2.آیا الزاماً توافق در این حوزه ها، می تواند بر تکمیل عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا، تاثیر حیاتی بگذارد؟

در پاسخ باید گفت: سران آنکارا در مورد سیاست های کلی خود در شرق مدیترانه و چند و چون رفتار با اتحادیه اروپا، علاوه بر مساله مهم منابع انرژی در سواحل نزدیک قبرس، تحولات جدید آمریکا و بر سر کار آمد دولت جو بایدن را نیز در نظر داشته اند و یکی از دلایل اصلی آغاز مذاکره با یونان و در پیش گرفتن رویکرد اعتدالی در مورد اکشتاف و استخراج، این است که نیم نگاهی به واکنش های احتمالی تیم جو بایدن دارند.

دیگر این که، برخلاف آن چه تصور می شود، مذاکره با کشوری همچون یونان، بسیار دشوار و پیچیده است. بنا به نظرات فنی و شفاف کارشناسان این حوزه، یونانی ها در مورد حقوق دریایی، قاره ای و مرزی خود، نگرشی بسیار آزمندانه و افزون خواهانه دارند و توافق نهایی آنها با دولت اردوغان، مستلزم برگزاری چندین  نشست دیگر خواهد بود.

بنابراین نمی توان با خاطری آسوده اعلام کرد که حال و هوای بهاری کنونی بین ترکیه و اتحادیه، پایدار خواهد ماند و وضعیت فعلی تا حدی، شکننده است.

در پاسخ به سوال دوم باید گفت، انتقادات اتحادیه اروپا از ترکیه در حوزه های سیاسی، حقوقی و مالی به قوت خود باقی است. در نتیجه، فضای مثبت و ایجابی فعلی بین ترکیه و اتحادیه اروپا، الزاماً نمی تواند روند عضویت کامل ترکیه در اتحادیه اروپا را آسان تر کند. بلکه فقط ضامن آن خواهد بود که ارتباط بهتر و بدون دردسری داشته باشد که می تواند آورده اقتصادی و سیاسی مثبتی برای دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه داشته باشد، اما در عین حال، به مثابه صدور یک چک سفید امضا برای عضویت کامل ترکیه در اتحادیه نیست و این مساله، بیش و پیش از آن که مربوط به اتحادیه باشد، ارتباط دقیقی با موازنات و معادلات سیاسی داخلی ترکیه و میزان عزم حزب حاکم برای دست زدن به اصلاحات سیاسی و حقوقی دارد.

انتهای پیام/