Yılın İkinci Yarısında Döviz Kurunda ve Enflasyonda Düşüş Beklentisi

Tesnim Haber Ajansı - Kalkınma ve Öngörü Araştırma Merkezi'nin "İran ekonomisinde döviz ve enflasyon yönetimine yönelik çözümler" başlıklı bilimsel uzman toplantısı bilim insanları, ulusal ve bölgesel yürütme organlarının uzmanları, araştırma görevlileri, üniversiteler, düşünce kuruluşları ve yöneticilerden oluşan bir grubun katılımıyla gerçekleştirildi.

Bu toplantıda cumhurbaşkanı yardımcısının koordinasyon ve ekonomik ve altyapı denetiminden sorumlu yardımcısı Hamid Padaş; bilimsel direktör olarak görev alırken, İran Ticaret, Sanayi, Maden ve Tarım Odası Başkanı Muhammed Kasımi araştırma merkezi başkanı olarak ve Tahran Üniversitesi Girişimcilik Fakültesi Üyesi Muhammed Ali Muradi; Toplantının konuşmacıları olarak, görüşlerini sundular.

Toplantının başında Hamid Padaş; İran'daki hükümetlerin en önemli çalışma alanlarından biri olan döviz ve enflasyon olgusuna işaret ederek: İran ekonomisinde para birimi ile enflasyon arasındaki ilişki her zaman var olmuştur ve 2017'den bu yana bu ilişki, döviz tarafında artan baskıyla birlikte enflasyona doğru ilerledi.

O sözlerine şöyle devam etti: Bu yılın ilk altı ayında dövizde istikrara, enflasyona ilişkin olarak ise yılın ilk altı ayında enflasyonda noktasal düşüşlere, para ve maliye politikalarına tanık olduk. Hükümet enflasyonu düşürme ve döviz kurunu düşürme yönünde çabalıyor.

Yılın ikinci altı ayına ilişkin tahminler ise yerli ve uluslararası kurumların döviz kurunu düşürme yönündeki incelemelerine dayanıyor. Ayrıca değerlendirmeler, toplumun enflasyon ve döviz kuruna ilişkin beklentilerinin geçen yıla göre oldukça olumlu olduğunu gösteriyor ki bu da makroekonomik gidişatın olumlu olduğuna işaret ediyor.

Bu toplantının devamında Tahran Üniversitesi Girişimcilik Fakültesi öğretim üyesi, Muhammed Ali Muradi; enflasyonun dünyada çözülmüş bir sorun olduğunu, etkenlerinin ve çözümlerinin bilindiğini kaydererek şunları belirtti: Uluslararası Para Fonu'nun 2020 yılında yayınladığı istatistiklere göre 184 ülkeden 32 ülkenin enflasyonu negatif, 3 ülkenin enflasyonu sıfır; 136 ülkenin enflasyonu yüzde 5'in altında, 136 ülkenin enflasyonu yüzde 5'in altında.

162 ülkenin enflasyon oranı tek haneli olup, 12 ülkenin enflasyon oranı yüzde 10 ile 20 arasındadır. 2023 yılında yayınlanan 227 ülkenin katıldığı yeni istatistiklerde ise 198 ülkede tek haneli enflasyon görülüyor.

Muhammad Ali Muradi, İran'da enflasyon oranı da dahil olmak üzere ülkenin ekonomik sorunlarının neden kontrol edilmediğine ilişkin soruya yanıt olarak şöyle devam etti: Yüksek enflasyon oranı ve satın alma gücünün azalması, sosyal refahın azalması ve yoksulluğun artması, yatırımların ve ekonomik büyümenin azalması, enflasyon oranının farklı sosyal sınıflar arasındaki gelir ve servet dağılımına etkisi, gelir eşitsizliği, gıda maddelerinin diğer kalemlere göre yüksek enflasyonu, toplumun alt yüzdelik birlik dilimindeki enflasyonun üst yüzdelik dilime göre yüksek olması, enflasyon oranının kontrol altına alınmasını engelleyen faktörler arasındadır.

Tahran Üniversitesi Girişimcilik Fakültesi öğretim üyesi ayrıca İran ekonomisinin yapısal özelliklerine ilişkin şunları söyledi: Açık ve küçük ekonomi, hükümetin ekonomideki geniş rolü, esnek olmayan, kırılgan ekonomi, kapsamlı yaptırımların devam eden etkisi İran ekonomisini etkileyen özellikler arasında yer alıyor.

Ayrıca planlama uzmanlarının bakış açısından ekonominin temel zorluklarından bahsederek: İran ekonomisinin temel zorlukları arasında kurumların etkin işleyişinin olmayışı, kurumların koordinasyon eksikliği, bilim ve teknolojinin üretim ve uygulama eksikliği, kamu kaynaklarının ve harcamalarının optimizasyonunun eksikliği, kamu kaynaklarının miktarı üzerinde kontrol eksikliği gibi durumların olduğuna da değindi.

Makroekonominin kavramsallaştırılmasına ilişkin olarak ise Muradi, etkili faktörler arasında doğal sermaye, fiziksel sermaye, beşeri sermaye, bilgi sermayesi ve sosyal sermaye gibi faktörler ile kamu tüketim harcamaları, yatırım harcamaları, devlet harcamaları ve kamu harcamaları gibi faktörlerinin yer aldığını ifade etti.

O şöyle devam etti: Döviz kazançlarının çeşitlendirilmesi ve döviz piyasasında tekelcilik ve istikrarsızlıktan geçişe yönelik çözümler sunmak ve ülke ekonomisinin ve ihracatın rekabet gücünün artırılması amacıyla ihracatın çeşitlendirilmesine yönelik teknolojik bilgi ve inovasyonun kapsamlı bir şekilde uygulanmasının büyümesi ve gelişmesi gibi öneriler geliştirilmesi, ikili ve çok taraflı anlaşmaların potansiyel kapasitelerinden yararlanılması üretim ve ticari faaliyetlerin özellikle iş ortaklarıyla göreli ve rekabet avantajına dayalı olarak büyütülmesi ve geliştirilmesi, yabancı yatırım geliştirme stratejisinin yabancı teknolojiyi yayma ve yaygınlaştırma yaklaşımıyla revize edilmesi, ülkede yenilikçilik ve inovasyon, borsaların elektronik hale getirilmesi ve elektronik platformda hizmet sağlanması yoluyla dijital ekonominin geliştirilmesi, Blockchain ve dijital para birimlerinin kapasiteleri aracılığıyla uluslararası borsaların büyümesi ve gelişmesi, uluslararası fırsatlar ve potansiyel kapasitelerin uluslararası platformda belirlenmesi İran ekonomisinde döviz piyasasında tekelleşme ve istikrarsızlık için çözüm yolları arasında yer almaktadır.

İran Ticaret, Sanayi, Maden ve Tarım Odası Araştırma Merkezi Başkanı Muhammed Kasımi açıklamalarının devamında İran ekonomisindeki enflasyonun nedenlerine dikkat çekerek: ‘Artan likidite, genişletici maliye politikaları ve bütçe açıkları, enflasyonist beklentiler, nüfus ve tüketici yaş grubundaki artış, ithal mal fiyat endeksindeki artış, döviz kurundaki artış, petrol gelirlerindeki olumlu ve olumsuz iniş çıkışlar ve enflasyondaki dalgalanmalar, ekonomideki yüksek enflasyonun sebepleri arasında’ dedi.

Kasımi ayrıca şunları ekledi: Geçmişe dönük inceleme, İran'da hükümet bütçesinin ve açığının para tabanının farklı bileşenlerini etkileyerek farklı dönemlerde bütçe açığının büyümesine yol açtığını göstermektedir.

Kasımi şöyle devam etti: 2019 yılından bu yana kamu sektörü hesaplarının merkez bankası ile konsolide edilmesinin ardından kamu sektörü merkez bankası mevduat hesabında önemli bir artış yaşandı. Para tabanının büyümesinin engellenmesinde önemli bir rol oynadı ve 2019 Nisan’ı ile 2023 Nisan’ı arasında hükümetin merkez bankası nezdindeki mevduatına yaklaşık 300 bin milyar Toman eklendi.

Ayrıca, kamu sektörünün merkez bankasına olan borcunun net olarak azalması, mali sektörün parasal sektörünün etkinliğinin azalması anlamına gelmemektedir. Buna binaen kamu sektörünün Merkez Bankası'na olan borcunun yanı sıra, kamu sektörünün Merkez Bankası nezdindeki mevduatları da finansal sektördeki gelişmelerin para sektörüne aktarılmasında bir kanal haline gelmiştir.

Sonuç olarak, yürütme organlarının hesaplarının merkez bankasına devredilmesi, bankaların kullanabileceği fonların azalmasına yol açmıştır ve bankaların likidite sıkışıklığını ağırlaştıran piyasa likiditesini ağırlaştırmıştır.

İran Ticaret, Sanayi, Maden ve Tarım Odası Başkanı şunları söyledi: 2022’de hükümetin politikalarını desteklemek amacıyla bankalara yüklenen görevler arttı. Bu görevler arasında konut destekleme kanunu, bilgiye dayalı şirketlere destek, konut mevduatı imkanları, evlilik ve çocuk sahibi olma kolaylıkları için destekleri sayabiliriz.

Kasımi konuşmasının sonunda bütçenin enflasyon üzerindeki etkilerinin kontrol altına alınmasına yönelik önerilerde bulundu ve şunları söyledi: Bankaların açık ve örtülü kredi yükümlülüklerinin azaltılması, konut projesi finansman yükünün kontrol altına alınması, bankaların likidite yönetimine dikkati, kaynakların ve maliyetlerin yönetimi ve devlet tarafından ihraç edilen tahvillerin maliyetinin geri ödenmesi gibi adımlar bütçenin enflasyon üzerindeki etkilerinin kontrol altına alınmasına yönelik öneriler arasında.