مشارکت اجتماعی شهروندان در توسعه پایدار شهری
خبرگزاری تسنیم: اتخاذ رویکردها و سیاستهای فرهنگی- اجتماعی به منظور بهبود کیفیت زندگی شهروندان، در قالب مدیریت جدید شهری، یک ضرورت است.
توسعه فرهنگی اجتماعی یکی از مهمترین حوزههای توسعه پایدار است که عدم توجه به آن انتقاد اساسی را متوجه مدیران شهری خواهد کرد. توجه به مؤلفههای فرهنگی اجتماعی و برقراری ارتباط مؤثر میان این مؤلفهها و برنامهریزی شهری باعث میشود که سرمایهگذاریها و هزینههای هنگفت، کیفیت زندگی در کلان شهرهایی مانند تهران را بیشازپیش بهبود بخشند. علت این امر کاملاً واضح است. شهر اساساً یک پدیده فرهنگی اجتماعی است. هرگونه توسعه شهری در تمامی حوزهها از ساختو ساز و حمل ونقل گرفته تا فعالیتهای اجتماعی، هنری، مسائل مربوط به بهداشت و سلامت روان و... تحت تأثیر باورها، ارزشها، هنجارها و انگارههای شهروندان قرار دارد.
برهمین اساس میتوان با قطعیت ابراز داشت که در جهان معاصر با توجه به روند سریع گسترش شهرنشینی، بهویژه در کشورهای درحالتوسعه، حل مسائل و مشکلات شهری بدون شناخت صحیح خواستهها و نیازهای شهروندان، برمبنای ارزشها، باورها و انگارههای فرهنگی آنها، امکانپذیر نیست و اگر هم امکانپذیر باشد، تجربه نشان داده است که کمک چندانی به ارتقای سطح زندگی در شهرها نکرده و چه بسا گاه فاصله مدیران شهری را از وضعیت مطلوب و موردنظرشان بیشتر نیز کرده است. این مسأله در کشور ما بهدلیل برخورداری از یک پیشینه فرهنگی غنی و باورهای مذهبی ریشهدار از اهمیتی دوچندان برخوردار میباشد.
یکی از مهمترین راهکارهای ارتقای سطح توسعه فرهنگی اجتماعی در شهرها عبارت است از افزایش سطح مشارکت شهروندان در مدیریت شهری و استفاده از پتانسیلها و ظرفیتهای خلاقانه آنها. در نظام مدریت جدید شهری روش قدیمی مبتنی بر واگذاری کلیه مسؤولیتها به شهرداری اعتبار و کارایی خود را از دست داده و درحقیقت مسؤولیت اداره امور شهر میان شهرداری، سازمانهای غیردولتی، تشکلهای مردمی و محلهای و بخش خصوصی تقسیم شده است. برای تحقق این مهم نخست باید شهرداری از طریق انجام مطالعات و پژوهشهای اجتماعی ظرفیتها و امور قابل واگذاری به شهروندان و بخش خصوصی را زمینهسنجی نموده و امکانات و منابع فنی و مالی لازم را در اختیار داوطلبین قرار دهد. در مرحله بعد لازم است که میزان اثربخشی اقدامات صورت گرفته در این زمینه در مناطق مختلف شهرداری مورد سنجش و تحلیل دقیق قرار بگیرند و در نهایت راهکارها و شیوههای اجرایی در مناطق مختلف با یکدیگر مقایسه شده و شیوههای مبتکرانهتر، کمهزینهتر و کارآمدتر شناسایی و معرفی گردند.
نخستین نشانههای حضور و مشارکت جامعه مدنی در اداره امور شهر در ایران، به دوران مشروطیت و زمان تشکیل مجلس شورای ملی و تصویب قانون اساسی باز میگردد. در آن زمان با تشکیل انجمنهای ایالتی و ولایتی نخستین گام برای تحقق مشارکت مردمی در اداره امور شهر برداشته شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با توجه به اینکه یکی از مهمترین اهداف انقلاب اعتلای مردمسالاری دینی و افزایش میزان مشارکت مردم در اداره امور جامعه بود، تشکیل شوراهای اسلامی در زمره اهداف مهم قرار گرفت. فرایند تصویب، تشکیل و فعالیت جدی شوراهای اسلامی شهرها از آغاز انقلاب تاکنون روندی صعودی داشته است بهگونهای که امروز شوراهای اسلامی شهرها نقش مؤثری در رفع معضلات عمده مدیریت شهری و حل بحران تصمیمگیریهای شهری دارند. از جمله مهمترین اهداف شوراهای اسلامی شهرها میتوان به موارد ذیل اشاره کرد: اجرای سیاست عدم تمرکز، سرعت بخشیدن به جریان امور، ارتقای سطح آگاهی مردم، رفع تبعیض و تکمیل فعالیتهای دستگاههای دولتی و نظارت بر آنها را مورد اشاره قرار داد.
شهرداری تهران بهعنوان یکی از مهمترین نهادهای مسؤل در زمینه افزایش سطح مشارکت اجتماعی اقدامات قابل توجهی در راستای شناسایی و استخراج ظرفیتهای شهرداری تهران به تفکیک حوزهها و معاونتهای مختلف هنری- فرهنگی، فنی و عمرانی، ترافیک و حمل و نقل، امور حقوقی و ... بهمنظور استفاده از توان مشارکتی مردم نموده است. بهعنوان مثال میتوان به طرحهای واگذار شدهای مثل پروژه شهر سالم، طرح شهردار مدرسه، طرح پیشگامان فضای سبز و طرح تشکیل شورایاریها یا انجمن معتمدان محلی اشاره نمود.
شهرداری در مسیر اجرای این سیاست با مشکلات و موانعی مانند؛ برداشت کلیشهای و سطحی و عدم نهادینگی مفهوم مشارکت اجتماعی در افراد، عدم آگاهی شهروندان از وظایف متقابل شهروندی و شهرداری، ضعف کارشناسان در برقراری ارتباط سازنده با مردم، عدم وجود ارتباط مؤثر میان مراکز پژوهشی و اجرایی، تغییرات سریع و عمر کوتاه مدیریتها در شهرداری، مواجه بوده است. بهطور کلی میتوان گفت که وضعیت مشارکت شهروندان در فعالیتهای معطوف به توسعه پایدار اجتماعی در سطح متوسط رو به پایین قرار داشته و هنوز فاصله قابل توجهی با وضعیت مطلوب در این حوزه دارد. همانطور که اشاره شد یکی از مهمترین راهکارها در این زمینه عبارت است از انجام و کاربست مجدانه پژوهشهای فرهنگی و اجتماعی که خوشبختانه در این دوره از مدیریت شهرداری تهران بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.
محسن پیرهادی
انتهای پیام /