تهران و کیفیت مدیریت شهری

 به عبارت دیگر شرایطی که باعث برپایی نهضت مشروطه شد، ظهور رویکردی جدید در ادارۀ شهر تهران را به دنبال داشت و عملاً به ایجاد بلدیه تهران منجر شد. از این حیث میتوان بلدیه دیروز و شهرداری امروز تهران را مولود اندیشه های جدید فرهنگی اجتماعی ایران معاصر دانست و از همین حیث نیز باید برای آن شأنی فرهنگی و منزلتی اجتماعی قائل شد.
از آن زمان تا کنون، شهرداری تهران مراحل و شرایط گوناگونی راتجربه کرده است که بررسی دقیق آنها از حوصله و هدف این نوشتار خارج است. اما نگاهی کلی به انواع راهبردها و سیاستهای مدیریت شهری که در این مدت اتخاذ و اعمال شده و نتایجی که در بر داشته¬اند، میتواند در تنظیم راهبردها و سیاستهای ادارۀ شهری که اکنون به یک کلانشهر در آسیای غربی تبدیل شده است، مثمر ثمر و راهگشا باشد.
اگر خواسته باشیم از میان تجارب مدیریتی گذشته آنهایی را برگزینیم که در ظرف زمانی خود، یعنی بنا بر اقتضائات و شرایط حاکم، بهترین دستاوردها و بیشترین بازدهی را داشته اند، باید بر دو راهبرد اشاره کرد. اولین راهبرد موفق در مدیریت شهری به دوره های آغازین تأسیس بلدیه ارجاع میدهد که مدیریت شهری تمامی شوؤن و امور شهر را در بر میگرفت. بدین معنا که شهرداری تنها مسئول خدمات شهری از قبیل نظافت شهر وجمعآوری زباله و حمل و نقل شهری نبود بلکه در ادارۀ امور سایر بخشها نیز دخالت و نظارت داشت. درآن دوران بخشهایی چون بهداشت و درمان و آموزش و فرهنگ نیز توسط شهرداری اداره می¬شد و این ناشی از رویکردی بود که شهر را دارای هویتی یکپارچه تلقی میکرد و لذا هماهنگی بین بخشهای اجرایی اداره شهر را ضروری دانسته و نهاد شهرداری را بر آن پایه استوار می¬ساخت.
مدیریت جامع شهر تهران، امروز نیز به عنوان تنها راهبرد کارآمد و مؤثر، بر سر زبان کارشناسان و متخصصان مدیریت شهری است، با این فرض که گسترش شهر و افزایش جمعیت آن و پیچیدگی مناسبات فرهنگی اجتماعی موجود، ضرورت اتخاذ و اعمال این راهبرد را صد چندان نموده است تا آنجا که دیگر نمی¬توان از کنار این نیاز و ضرورت به سادگی گذشت و در آینده¬ای نزدیک الزامات زمانی و اجرایی، اعمال آن را بر مدیریت شهری، تحمیل خواهد کرد. به همین سبب بهتر آن است که شورای جدید شهر تهران، از آغازین روزهای شروع به کار خود مباحث مربوط به برنامه ریزی، طراحی و اجرای مدیریت جامع شهری را در دستور کار قرار داده و بر سر نحوۀ اعمال آن با دولت جدید به تفاهم و توافق برسد.
دومین راهبرد موفق در اداره شهر تهران به اواخر دهۀ شصت و دهۀ هفتاد برمیگردد که شهرداری تهران، عرصه هایی جدید را گشود و مراتبی بالاتر از مرتبۀ خدمات شهری را برای خود قائل شد، اگرچه خدمات شهری را نیز به عنوان اولین مرتبه از وظائف و مأموریت خود، ارتقاء داد و در کمیت و کیفیتی بی سابقه، ارائه کرد. شهروندان محترم تهران، شروع دوران جدید خدمات شهری تهران را با برداشتن نرده های پارک ها، گسترش فضای سبز، بهبود کمی و کیفی سامانه حمل و نقل شهری و بالاخره نظافت و پاکیزگی شهر به خاطر دارند که در قالب شعار "شهر ما، خانۀ ما" ظهور و بروز چشمگیری داشت. اما این برای شهر تهران، به عنوان پایتخت ایران اسلامی کافی نبود و شهرداری تهران نیاز داشت که از آن پس در مراتب جدیدی نیز ظاهر شود.
دومین مرتبه از مراتب مدیریت شهری که در آن دوران مطمح نظر قرار گرفت و با جدیت دنبال شد، عمران و آبادانی شهر تهران بود که در قالب پروژه های توسعه ای شامل اصلاح سیما و منظر شهری، تبدیل بافت های فرسوده، احداث خیابان¬ها و میادین و احداث بزرگراهها محقق شد. اگر چه در این زمینه ایرادات و اشکالاتی همچون سیاست درآمدزایی از طریق مجوز ساخت و احداث برجهای تجاری و مسکونی بر مدیریت شهری به حق گرفته میشد اما ادامۀ این سیاست تا زمان حاضر و در بعضی موارد شدت گرفتن آن، نشان از ناچاری مدیریت شهری در تأمین منابع مالی بدین شیوه است. بدیهی است، که شورای جدید شهر تهران باید نسبت به اصلاح این سیاست به ویژه با ایجاد منابع درآمدی جدید برای شهرداری، اهتمام ورزد.
سومین مرتبه از مراتب مدیریت شهری که در آن دوران و براساس نیاز مورد توجه قرار گرفت بهبود نظامات شهرسازی بود که به طور عمده در قالب تهیه و اجرای برنامه میان مدت توسعه شهر تهران، با عنوان "تهران هشتاد" ظهور و بروز داشت. تهیه مقدمات تدوین "طرح جامع شهر تهران"  نیز از جمله اقداماتی بود که در این زمینه صورت گرفت. بنظر میرسد شورای جدید شهر تهران در این مرتبه از مدیریت شهری نیز باید تدابیری متناسب با شرایط و اقتضائات امروزی اتخاذ کند و گرنه روند گسترش بی رویه و ناهماهنگ تهران، در آینده ای نزدیک خسارات جبران ناپذیری را به دنبال خواهد داشت.
و در نهایت آخرین مرتبه از مراتب مدیریت شهری که به اقتضای زمان و به مثابه حلقۀ مفقوده هویت سازمانی شهرداری شکل گرفت، امور فرهنگی و اجتماعی تهران بود که همزمان با تبدیل کشتارگاه تهران به فرهنگسرای بهمن خوش درخشید و ازآن پس مدیریت شهری را اعتبار و منزلتی ویژه بخشید.
ایجاد معاونت امور فرهنگی اجتماعی در ساختار تشکیلاتی شهرداری تهران محصول رویکردی بود که دغدغۀ اعتلای فرهنگ شهرنشینی را داشت و حیات فرهنگی شهر تهران را در کانون توجه و برنامه های خود قرار داده بود. کانونی که با انتشار روزافزون پرتوهای خود، به احداث و بهره برداری فرهنگسراها، خانه های فرهنگ، کتابخانه ها، مراکز ورزشی و تفریحی متنوعی در شهر تهران منجر شد. این روند ازآن زمان تا کنون خوشبختانه مورد توجه بوده و سوای فراز و نشیبی که داشته، تأثیر فراوانی در ارتقاء کیفیت زندگی گذاشته است. روشن است که شورای جدید شهر تهران نیز باید مرتبه و منزلت فرهنگ را در مدیریت شهر تهران همچنان پاس داشته و در ارتقاء آن بکوشد. نگارنده در نوشتار دیگری "حیات فرهنگی شهر تهران" را مورد بررسی قرار خواهد.

محمدحقانی ،نامزدشورای شهرتهران

انتهای پیام /