ترک اعتیاد یا اعتیاد به ترک؟

 کشور ما هم از این قاعده مستثنی نبوده و طبق آماری که ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام کرده است یک میلیون و 200 هزار نفر در کشور کاملا معتاد و 800 هزار نفر نیز معتادان تفننی هستند. همچنین آمار ها نشان می دهد که 9 درصد افراد معتاد را زنان تشکیل می دهند.
طی دو دهه اخیر افزایش آمار معتادین باعث نگرانی مسئولان و جامعه از شیوع و گسترش سریع اعتیاد در کشور شد. این نگرانی و حساسیت زایی ها سبب شد تا در قوانین و سیاست ها نسبت به مبارزه با مواد مخدر تغییراتی ایجاد شود. در نتیجه این حساسیت ها نگاه جامعه به معتادین از نگاه مجرم گونه به بیمار تغییر یافت. پس از بوجود آمدن این تغییرات شاهد گسترش مراکز درمانی مختلف در حوزه اعتیاد بوده ایم تا ارتباط درمانی بین معتادین و متخصصین شکل گیرد. قطعاً این ارتباط درمانی از جهات مختلف سبب کمک رسانی به حوزه مبارزه با مواد مخدر گردیده و شکی نیست که بهترین راه برای مبارزه با مواد مخدر استفاده از تجربه و تخصص در حوزه اعتیاد می باشد.
در مواجهه با معتادینی که برای درمان اعتیادشان به مراکز مختلف مراجعه می نمایند دیده می شود که بسیاری از این مراجعه کنندگان سابقه چندین بار ترک اعتیاد داشته اند. گویی این افراد که برای ترک اعتیاد مراجعه نموده اند اعتیاد به ترک پیدا کرده اند. این افراد، معتادینی هستند که پس از چند روز یا چند ماه ترخیص از مراکز یا اتمام دوره درمانی خود، لغزش کرده و بیماری اعتیاد آن ها عود می کند. البته ناگفته نماند که بیماری اعتیاد برگشت پذیر بوده و لغزش در فرایند اعتیاد امری طبیعی می باشد اما تکرر لغزش ها و در نتیجه عود اعتیاد افراد به گونه ای که در بین بسیاری از معتادین دیده می شود، غیرطبیعی است.در چرایی و آسیب شناسی پدیده لغزش های متوالی معتادین نکاتی قابل ذکر از جمله موارد زیر می توان گفت:ابتدا باید ذکر کرد همانطور که قبلاً اشاره شد اعتیاد، بیماری چندوجهی می باشد و نمی توان انتظار داشت فرد با تحت درمان قرار گرفتن در طی چند ماه پاک شده و پاک بماند. در اینجا باید به این نکته توجه داشت که تحت درمان قرار گرفتن فرد در چند ماه اول به عبارتی سبب پاک شدن بدن او از ماده مخدر درون بدن وی شده است. حال اینکه فرد معتاد از لحاظ ذهنی و روانی هنوز معتاد است. بدین ترتیب از درمانگران حوزه اعتیاد انتظار می رود که با استفاده از خدمات پس از ترخیصی که ارائه می دهند از لغزش مجدد فرد معتاد پیشگیری نمایند. این خدمات می تواند شامل خدمات مددکاری اجتماعی، روانشناختی، مشاوره حضوری و تلفنی و بازدید از منزل، جلسات گروه درمانی و حمایت یابی باشد.
نکته دیگر اینکه بدلیل اهمیت و تاثیرگذاری خانواده در جامعه ما، پس از ترخیص معتاد، نقش خانواده در پیشگیری از عود اعتیاد وی بسیار اهمیت دارد. پس از ترخیص فرد معتاد، خانواده هم می تواند نقش محافظتی برای وی در مقابل اعتیاد داشته باشد و هم نقش عود کننده اعتیاد بازی کند. نحوه تعاملی که خانواده با فرد رهایافته از اعتیاد دارد مشخص می کند خانواده سبب لغزش اعتیاد فرد بهبود یافته خواهد شد یا نقش پیشگیری کننده از لغزش وی. همانطور که فرد معتاد برای درمان تحت مراقبت قرار گرفته خانواده ها نیز می بایست به متخصصین امر مراجعه نموده و آن ها نیز به طور موازی رفتارهای اعتیاد گونه و هم وابسته خود را اصلاح نمایند تا خود عاملی برای لغزش فرد بهبود یافته نشوند. چه بسیار مواردی مشاهده شده است که فرد معتاد پس از چند ماه پاکی از اعتیاد به دلیل توقعات و انتظارات غیر منظقی و یا کنترل های نابجای خانواده، دوباره لغزش پیدا کرده اند. همچنین خانواده باید آگاهی و اطلاعات خود را نسبت به بیماری اعتیاد بیشتر نماید تا با شناخت بیشتری با فرد رهایافته از اعتیاد رفتار نماید.
نکته قابل ذکر دیگر این است که وقتی فرد معتاد از اعتیاد رها می یابد نوعی احساس خلاء می کند. این احساس برمی گردد به عادات و رفتارهای مرتبط با اعتیاد و تمام چیزهایی که اعتیاد در طی روز برای وی داشته است. حال بعد از ترک اعتیادش اگر جایگزینی مناسب برای آن فراهم نکند دوباره احساس میل به مصرف مواد اعتیادآور در وی شعله ور می شود. این جایگزین ها برای افراد مختلف متفاوت می باشند. ممکن است اشتغال برای یک فرد جایگزین مناسبی به جای اعتیادش باشد در حالی که حمایت های خانوادگی و اجتماعی برای فرد دیگر جایگزین مناسب تلقی شود. در بحث جایگزین ها نقش جامعه پررنگ تر می شود و حمایت هایی که از سوی جامعه و ارگان ها برای این افراد صورت می گیرد تاثیر بیشتری بر لغزش فرد معتاد دارد. در حقیقت جدا از انگیزه های فردی ترک اعتیاد، سازمان های متولی مبارزه با مواد مخدر می توانند برخی انگیزه های بیرونی مانند وام های اشتغال زایی و یا دیگر تشویق ها را برای معتادین بهبود یافته در نظر گیرند البته به صورت نظام مند و بابرنامه نه به صورت کنونی که بیشتر جنبه نمایشی داشته است.
نکته پایانی ناامیدی فرد معتاد از فرایند بهبود خود می باشد. پس از چندین بار لغزش و عود اعتیاد، به تدریج حس ناتوانی و ناامیدی بر فرد معتاد غالب می شود و در نهایت وی خود را مغلوب اعتیاد خواهد دانست. این اتفاق بازگرداندن فرد معتاد را به فرایند درمان دچار مشکل می کند و زمینه آسیب های بسیار جدی بر فرد و خانواده و جامعه خواهد گردید.
بنا به مطالب بیان شده این حقیقت را نمی توان انکار کرد که در حوزه درمان اعتیاد با مشکلات زیادی مواجه هستیم. بنابراین ضرورت دارد سازمان های متولی مبارزه با مواد مخدر، به درمان اعتیاد نگاه جامع و کامل داشته باشند و تنها پاک شدن جسمی فرد معتاد از ماده مخدر را به مثابه درمان وی ندانند. همچنین توجه ویژه به خدمات پس از ترخیص معتادین و درمان های حمایتی را در دستور کار داشته باشند تا هم از صرف هزینه های گزاف جلوگیری شود و هم شاهد کنترل و کاهش معتادین در جامعه باشیم.
** امیر مغنی باشی منصوریه،مددکار اجتماعی

انتهای پیام /