رضاخان بلایی بود که انگلیسی‌ها بر سر ایران نازل کردند/ رضاخان به مجلس می‌گفت: «طویله»!

به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، نشست بررسی علل و پیامدهای اشغال ایران به‌روایت اسناد آمریکایی به‌همراه رونمایی کتاب «شهریور 1320» در مؤسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران برگزار شد.

در این نشست علی‌اکبر رنجبر کرمانی مؤلف و مترجم کتاب «شهریور 1320» گفت: در این کتاب اسناد و نامه‌هایی که سفارت آمریکا در تهران به واشنگتن ارسال کرده جمع‌آوری شده است. بیشتر این اسناد در زمانی تنظیم شده که آمریکا طرف ماجرا نبوده و به همین دلیل این اسناد از اعتبار تاریخی بالایی برخوردار است یعنی در تهیه اسناد، روسیه و انگلستان که عاملین اشغال ایران در شهریور 1320 بودند هیچ‌گونه دخالتی نداشته‌اند که بخواهند مطالب را مطابق سلیقه و میل رؤسای خودشان تنظیم کنند.

وی افزود: مطالب این کتاب به‌جز دارا بودن ارزش تاریخی، اطلاعات مفیدی از اوضاع اجتماعی، اقتصادی و سیاسی ایران در آن دوره را در بر دارد. بسیاری از مطالب این کتاب تا کنون در جایی بازگو نشده و ثبت‌نشده هستند، مثل ماجرای خوشحالی مردم پس از رفتن رضا شاه از ایران که تنها کسی که تا کنون به این موضوع اشاره کرده است امام خمینی می‌باشد که خطاب به محمدرضا شاه فرمودند: «نمی‌خواهم زمانی که پایت را از ایران بیرون می‌گذاری مردم خوشحالی کنند؛ همان‌طور که برای رفتن پدرت خوشحالی کردند».

رنجبر کرمانی ادامه داد: در دوران رضا شاه پای هر صندوق پست یک مامور تأمیناتی گماشته بودند تا هر کسی که می‌خواهد نامه بفرستد ابتدا آن مأمور محتوای نامه را تفتیش کند. این مسئله نیز در جایی ثبت نشده فقط در چند کتاب داستان و رمان اشاره کوتاهی به آن شده است. در زمان رضا شاه هر کسی که می‌خواست از تهران به سفر برود باید از شهربانی مجوز سفر می‌گرفت! دوران حکومت رضا شاه از نظر خفقان سیاسی حاکم بر جامعه شبیه دوره استالین در شوروی بود.

وی تأکید کرد: اکنون چند سالی است که برخی به تطهیر چهره رضا شاه می‌پردازند و سازندگی‌های عصر رضا شاه را بزرگ جلوه می‌دهند که تمام این مطالب کذب است. در اسناد همین کتاب آمده است که دیپلمات‌های آمریکایی سازندگی رضا شاه را به‌تمسخر می‌گرفتند. هم‌چنین مسئله وابستگی رضا شاه به قدرت‌های بزرگ در جای‌جای این کتاب به‌وضوح ذکر شده است. در این کتاب اسنادی مبنی بر وعده‌‌های دروغ دولت‌های متفقین به ایران وجود دارد، مثلاً می‌گفتند: "ما اصلاً نمی‌خواهیم ایران را اشغال کنیم و فقط می‌خواهیم نیروهای‌ آلمانی از ایران خارج شوند".

نویسنده کتاب «شهریور 1320» بیان کرد: ایران در زمان رضا شاه پس‌رفت زیادی داشت و اگر او تا دو سه سال دیگر در ایران می‌ماند قحطی می‌آمد. قحطی سال 1320 بر اثر ورود قوای متفقین به ایران بود اما زمینه قبلی داشت.

در ادامه موسی فقیه حقانی کارشناس تاریخ معاصر ایران گفت: شغل اصلی آقای رنجبر کرمانی مترجمی نیست؛ بلکه ایشان محقق و صاحب‌نظر در حوزه تاریخ هستند، به همین جهت برای ترجمه اسناد کتاب ایشان را بهترین گزینه می‌دانم. ایشان علاوه بر ترجمه اسناد، بر آنها شرح نوشته و مطالبی را اضافه کرده که به پیوستگی محتوای کتاب کمک زیادی می‌کند و در کل، متن روان و زیبایی را ارائه داده است.

وی افزود: این کتاب اشارات خوبی به وضعیت ایران قبل و بعد از شهریور 1320 دارد و شامل مطالب قابل توجهی درباره قحطی پیش‌آمده در آن سال است که می‌تواند شاهدی بر مطالب ذکرشده در کتاب «قحطی بزرگ» آقای مجد باشد. با وجود این‌همه اسناد که ظلم رضا شاه را نشان می‌دهند؛ بسیار وقیحانه است که برخی از رضا شاه دفاع می‌کنند و می‌گویند که او ایران را ساخت و خدمات بسیاری را ارائه داد. در آن دوران مردم رضایتی از وضع موجود نداشتند و این مسئله به‌خوبی بیانگر این است که خدمات اجتماعی رضا شاه به چه‌نحوی بود.

فقیه حقانی خاطرنشان کرد: رضا خان بلایی بود که انگلیسی‌ها بر سر ایران نازل کردند. انگلیسی‌ها مایل بودند که سلطنت رضا شاه در ایران ادامه پیدا کند اما جامعه ایرانی آنها را وادار به برکناری رضا شاه کرد.

وی ادامه داد: انگلیس با عنوان «مشت آهنین» حکومت قاجار را سرنگون کرد و ادعا کرد که "ما حکومت کارآمدی به ایران آوردیم که موجب پیشرفت ایران شود". کانون‌های وابسته به غرب و فرق باب و بهائیت نیز در این مسیر کمک زیادی کردند.

فقیه حقانی تصریح کرد: کتاب «شهریور 1320» جولان 20ساله رضا خان در ایران را به‌خوبی تشریح می‌کند. در طول سلطنت رضا شاه مشروطیت در ایران نابود شد. او به مجلس می‌گفت «طویله»! در دوران رضا شاه مطبوعات آزاد در ایران معنایی نداشت؛ رجال ملی ایران همگی زندانی و تبعید می‌شدند و یا به قتل می‌رسیدند؛ امنیت اجتماعی، اقتصادی و سیاسی از بین رفت؛ سه استان بزرگ ایران تقریباً متعلق به رضا شاه بود و غارت‌گری او به‌نحوی بود که به ثروتمندترین مرد آسیا تبدیل شده بود؛ او زمین‌های مردم را غصب می‌کرد و حدود پانصد مرد ثروتمند را که حاضر به بخشش اموال خود به او نبودند به زندان انداخت؛ خفقان سیاسی به‌حدی بود که 24 هزار مفقودالاثر سیاسی در ایران وجود داشت؛ رضا خان ایلات و عشایر ایران را به‌بهانه راهزنی سرکوب کرد که اینها بازوی نظامی مرجعیت شیعه بودند و در جنگ جهانی اول دلیرانه به مقاومت پرداختند؛ مأموران رژیم در دورافتاده‌ترین روستاهای ایران چادر از سر زنان و دختران می‌کشیدند و با افتخار چادر را بر سر چوب می‌کردند و آتش می‌زدند! کلاً می‌توان گفت که رضا شاه از ایران یک ویرانه به‌جای گذاشت.

وی با اشاره به اشغال ایران توسط متفقین طی مدت 80 ساعت گفت: نیروهای متفقین با تمسخر به این حمله «جنگ 80ساعته» می‌گفتند، این در حالی بود که در جنگ جهانی دوم کشور فنلاند با جمعیت دو سه میلیون نفری به مقاومت پرداخت و اجازه نداد کشورش را اشغال کنند.

در پایان این نشست از کتاب «شهریور 1320» رونمایی به عمل آمد.

انتهای پیام/*