بیت‌المقدس ۶ آخرین عملیات ایران در جبهه شمال

به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم به نقل از مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، عملیات بیت‌المقدس 6 در تاریخ 26 اردیبهشت سال 1367 با رمز یا امیرالمؤمنین (ع) در جبهه شمالی و منطقه عمومی ماووت سلیمانیه با هدف تصرف ارتفاعات غرب ماووت به‌منظور خارج کردن عقبه خودی از دید دشمن آغاز شد و یک روز به طول انجامید. 1

مقدمه

ارتش عراق حملات گسترده‌ای را در ماه‌های پایانی جنگ با بازپس‌گیری فاو در 28 فروردین 1367 آغاز کرد. هم زمان با این حملات گسترده، حملات موشکی و هوایی خود را هم به مناطق مسکونی و زیرساخت‌های کشورمان شدت داد.

فرماندهان عالی‌رتبه سپاه که قبل از حملات گسترده ارتش عراق طی سال 1366 با تغییر در منطقه نبرد از جنوب به شمال عراق، ابتکار عمل و برتری نظامی را در دست داشتند و با اجرای عملیات‌های منظم و نامنظم، ارتش عراق را به انفعال کشیده بودند، با موج جدید حملات گسترده و با توجه به شرایط سیاسی و نظامی حاکم بر جنگ، پیش‌بینی کردند؛ وضعیت به نفع عراق تغییر نماید، بدین‌جهت تنها پس از چند روز از سقوط فاو، برای جلوگیری از شرایط نامطلوب سیاسی و نظامی، به‌سرعت اجرای عملیات بیت‌المقدس 6 را در منطقه عمومی ماووت در دستور کار قرار دادند.

موقعیت جغرافیایی منطقه عملیات

استان سلیمانیه از استان‌های شمالی و کوهستانی عراق به شمار می‌آید. منطقه عمومی عملیات بیت‌المقدس 6، در حدود 15 کیلومتری شمال غرب شهر ماووت از استان سلیمانیه، روی ارتفاعات مهم شیخ محمد 1، استروگ 2 و آسوس 3 در خاک عراق قرار داشت.

سابقه منطقه عملیاتی

استان‌های سلیمانیه و کرکوک در شمال عراق جزو اهداف مهم راهبرد نظامی ایران در سال‌های پایانی جنگ محسوب می‌شدند.

قوای نظامی ایران پس از تغییر منطقه جغرافیایی نبرد از جنوب به شمال عراق در سال 1366، عملیات نظامی را برای دستیابی به استان سلیمانیه از دو محور شمالی و جنوبی آغاز کردند.

منطقه عمومی ماووت، اولین هدف محور شمالی به شمار می‌رفت. قوای خودی برای تصرف و عبور از منطقه عملیاتی ماووت چندین عملیات را طی 15 ماه، از آغاز سال 1366 طراحی و اجرا کرد که آخرین آن‌ها عملیات بیت‌المقدس 6 بود.

دلایل انتخاب منطقه عملیات

قوای خودی با اجرای عملیات‌های نصر 8 (29 آبان 1366) و بیت‌المقدس 2 (25 دی‌ماه 1366) توانسته بودند بخش مهم ارتفاعات گرده رش، شاخ بالوسه، قمیش، شیخ محمد و استروگ در غرب رودخانه قلعه چولان را به تصرف درآورند و ارتباطات نیروهای اطلاعاتی و نامنظم را برای اجرای عملیات‌های نامنظم در عمق خاک عراق به‌ویژه مرکز استان (سلیمانیه) فراهم نمایند.

قوای عراقی در اوایل بهار (1367) با بهبود نسبی هوا و آب شدن برف‌ها در ارتفاعات، با پشتیبانی حملات وحشیانه شیمیایی و آتش شدید توپ‌ها، موفق شده بودند نیروهای زیادی را بر ارتفاعات هلی برن کنند و اندک نیروی خودی را که به‌صورت پایگاهی بر آن استقرار داشتند، وادار به عقب‌نشینی کنند.

قوای خودی با از دست دادن ارتفاعات مهم شیخ محمد، گسترش و توسعه دشمن را در منطقه عمومی ماووت-که طی چندین عملیات آزاد شده بود- تهدیدی جدی تلقی نمودند و برای خنثی کردن اقدامات دشمن، منطقه عملیاتی ارتفاعات شیخ محمد را برای طراحی و اجرای عملیات بیت‌المقدس 6 انتخاب کردند، چراکه موقعیت جغرافیایی شیخ محمد، آسوس، استروگ به‌گونه‌ای بود که ازآنجا بر تمامی مناطق غرب و شرق منطقه ماووت تسلط و امکان دید و تیر وجود داشت. لذا با استقرار کامل دشمن بر ارتفاعات، عقبه قوای خودی زیر دید و تیر کامل دشمن قرار می‌گرفت.

عوامل مؤثر در موفقیت عملیات

فرماندهان برخی از عوامل مهم در موفقیت عملیات بیت‌المقدس 6 را چنین برمی‌شمارند:

رعایت اصل وحدت فرماندهی، به‌طوری‌که در این عملیات، فرماندهی قرارگاه نیروی زمینی و خاتم هیچ‌گونه دخالتی در اجرای عملیات نداشتند و سردار شهید «نورعلی شوشتری» به‌عنوان فرمانده قرارگاه نجف، به‌طور مستقیم عملیات را طراحی و اجرا نمود.

رعایت اصل غافلگیری؛ قوای خودی چند روز قبل از عملیات به‌منظور فریب دشم، به یگان‌های مستقر در منطقه شرق ماووت دستور داده بودند، ورود و خروج و نقل و انتقالات از منطقه ماووت انجام شود. یگان‌های رزم از جمله لشکر 5 نصر، لشکر 7 ولیعصر (عج)، تیپ 48 فتح، لشکر 10 سیدالشهدا (ع)، لشکر 27 محمد رسول‌الله (ص) و لشکر 32 انصار الحسین (ع)، با اجرای این دستور، توجه اصلی دشمن را به منطقه جنوب شرقی ماووت جلب کردند.

مضاف بر تحرکات قوای خودی در جنوب شرقی ماووت، رعایت پوشش و اختفا در طراحی عملیات و انتقال نیروها تا آغاز عملیات، کمک بزرگی به غافل‌گیری دشمن کرد. به‌طوری‌که اسرای عراقی در عملیات، در بازجویی‌ها دراین‌باره بیان می‌کردند: چهار روز پیش به ما گفته بودند ایرانی‌ها روز عید فطر قصد عملیات را دارند، اما به دلیل اینکه تحرکاتی را در منطقه مشاهده نمی‌کردیم، آماده‌باش را جدی نمی‌گرفتیم.

نقش فعال هوانیروز؛ خلبانان شجاع هوانیروز توانستند نیروهای پیاده را به لحاظ تدارکاتی و تسلیحاتی به‌خوبی پشتیبانی کنند. همچنین هلی برد نیروهای لشکر 10 نقش بسیار تعیین‌کننده‌ای در موفقیت عملیات داشت.

تشخیص محور پاتک دشمن در منطقه عملیات و اجرای بسیار مناسب آتش توپ‌ها بر قوای دشمن.

توان بالای فرمانده گردان‌ها به‌ویژه فرمانده گردان‌های لشکر 10 که در هدایت نیروها و تأمین اهداف بسیار خوب عمل کردند. 2

منابع:

{1}اطلس جنگ ایران و عراق (فشرده نبردهای زمینی)، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، چاپ چهارم،1399، صفحه 101

{2}فصلنامه نگین ایران، شماره 40، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی: مرکز اسناد و تحقیقات دفاع مقدس، بهار 1391، صفحات 117، 118، 119، 120، 131

پاورقی:

{1}ارتفاعات شیخ محمد که بلندترین قله آن 2249 متر ارتفاع دارد، بلندترین ارتفاعات منطقه غربی ماووت محسوب می‌شود.

{2}ارتفاعات استروگ به‌موازات ارتفاعات شیخ محمد، از شمال غرب به جنوب شرق امتداد دارد.

{3}ارتفاعات آسوس به طول 25 کیلومتر، از انتهای ارتفاعات استروگ آغاز می‌شود و تا شهر قلعه دیزه امتداد دارد.

انتهای پیام/