پروفسور اکبری خطاب به وزیر بهداشت: آیا "سنگ‌اندازی‌های وزارت بهداشت در موضوع جمعیت" با ابراز علاقه شما به رهبری همخوانی دارد؟!
پروفسور مـحمـداسـماعـیل اکبری در پاسخ به نامه برکناری خود توسط وزیر بهداشت، خطاب به دکتر نمکی نوشت: آیا کوتاهی‌های متعدد، سنگ‌اندازی‌ها و بعضاً عنادورزی‌ها در موضوع جمعیت در طول دو سال گذشته، توصیفات شما پیرامون رابطه‌تان با رهبری را تأیید می‌کند؟!
به گزارش خبرنگار اجتماعی باشگاه خبرنگاران پویا؛ سعید نمکی، وزیر بهداشت طی نامه‌ای ضمن بیان برخی اختلاف نظرها با مشاور عالی خود، دکتر اکبری را برکنار کرد! این در حالی بود که عمده انتقاد دکتر اکبری ناظر به رویه‌های غلط ضدجمعیتی در بخش‌های مختلف دولت از جمله در بدنه وزارت بهداشت بوده است.
پروفسور مـحمـد اسـماعـیل اکبری؛ به‌عنوان مشاور عالی سابق وزیر بهداشت، پدر پزشکی جامعه‌‌نگر ایران، فوق‌تخصص جراحی غدد و سرطان از دانشگاه جانزهاپکینز آمریکا، رئیس انجمن آموزش پزشکی جمهوری اسلامی ایران و رئیس مرکز تحقیقات سرطان در قالب یک نامه، جوابیه‌ای به وزیر بهداشت نگاشته است که در ادامه می‌خوانیم:
هوالشافی
جناب آقای دکتر سعید نمکی
وزیر محترم بهداشت، درمان و آموزش پزشکی
سلام علیکم؛
نامه شماره 100/290 مورخ 1400/3/01 جنابعالی به اینجانب در پیام‌رسان مجازی از طریق دوستان واصل شد. از مرقومه احساسی شما سپاسگزارم و حتماً سابقه چند ده سال دوستی را فراموش نمی‌کنم و همچنان برای دوام آن تلاش می‌نمایم و از صمیم قلب برایتان آرزوی توفیق دارم.
امروز سوم خرداد است و خاطره نبرد همرزمان نازنینم که با پیروزی همراه بود، پشتوانه این مرقومه است ان‌شاءالله تعالی. جهت عدم تصدیع برای خوانندگان معظم، مقدمه را کوتاه می‌کنم و تنها به چند موضوع اصلی می‌پردازم؛
چیزی که موجب عدم همخوانی دیدگاه‌ها، صحبت‌ها و مشاوره‌های بنده با شما شده است، بیشتر مبتنی بر اصول علمی، قانونی و اخلاقی‌ای بود که تجزی از آن را جایز نمی‌دانم و بعون‌الله در آینده نیز ملتزم به آنها خواهم بود.
بنده و شما بیش از یک سال یکدیگر را ندیدیم و به‌علت اقدامات شما و دوستانتان، اینجانب بیش از 15 ماه است که به وزارت بهداشت نیامده‌ام، چرا که هیچ امکانی از سوی وزارت متبوع در اختیار نداشتم و من اقدامات خویش را در بیرون از وزارتخانه انجام می‌دهم و پیگیری می‌کنم.
جنابعالی با شناخت 40سالهای که از بنده دارید احتمالاً بیش از هر کس مستحضرید که عنوان مشاور عالی، هیچ تأثیری برایم نداشته است؛ نمی‌دانم و متعجبم چرا در روزهای پایانی دولت دوازدهم، آن برادر محترم به‌جای تمرکز بر امورات و وظایف برجای‌مانده در حوزه‌های مختلف، خود را مشغول فضا‌سازی رسانه‌ای و منحرف کردن اذهان کرده است.
در هر صورت با توجه به مرقومه شما و انتشار عمومی آن، جهت ثبت در تاریخ، آگاهی همکاران ارجمند و ملت شریف و عزیز ایران و همچنین بیان برخی حقایق و آشکارسازی فرافکنی‌ها، نکاتی را در سه دسته کلی عنوان می‌کنم و امیدوارم مرضی حق تعالی قرار گیرد؛
⁂ مقوله جمعیت
- روزی که اینجانب به مقوله جمعیت ورود کردم، جنابعالی وزیر نبودید و قرار هم نبود این ردا را بر تن بپوشانید؛ لذا سِمت شما و به‌تبع آن عنوان کاغذی اینجانب بی‌ارتباط با این موضوع است؛ به‌فضل الهی از امروز با توانی مضاعف و روحیه‌ای شاداب‌تر این مقوله حیاتی را پیگیری می‌کنم.
- پس از دریافت ابلاغ سرپرستی وزارت بهداشت از جناب رئیس جمهور، در اولین ملاقاتمان، مقوله جمعیت و مراقبت از آن و لزوم حرکت به‌سمت اجرای سیاست‌های کلی جمعیت را مطرح کردم که مورد قبول جدی شما واقع شد و اگر خاطرتان باشد، مقرر گردید بعد از اولین بسیج ملی کنترل فشار خون که به‌پیشنهاد اینجانب طرح گردید، عملیات اجرا آغاز شود که متأسفانه هرگز نشد و به بنده عنوان نمودید که مقامات بالا به‌طور مکتوب، مانع شده‌اند که البته دیده و نمایان نگردید.
- جنابعالی علاوه‌بر ابلاغ مشاور عالی برای اینجانب که آن را در رسانه‌ها دیدم و مکتوبی از آن ندارم، در نامه‌ای که برای مقام معظم رهبری تنظیم کردیم (مورخ 1398/7/20) و از سوی شما رسانه‌ای شد، صراحتاً اعلام فرمودید که بنده "نماینده تام‌الاختیار وزیر در موضوع جمعیت" هستم که موجب خوشحالی برخی بزرگان و دلسوزان شد. چندین بار کلاماً فرمودید که هرآنچه بنده لازم می‌دانم، انجام شود. وقتی از عدم همکاری مدیران میانی گله کردم، گفتید شخصاً اقدام کنم، اگرچه در آن روزها غیر از یک کارشناس محترم و یک اتاق و آبروی دیرینه در وزارت بهداشت که لطف الهی است، چیزی در اختیار نداشتم، البته از سالهای دفاع مقدس و سوم خرداد که سالروز حماسه‌ای بزرگ است آموخته بودم که با همین شرایط، بهترین‌ها را می‌توان رقم زد و با نیت خیر، فرصت‌ها ایجاد می‌شود و الحمدلله این توفیق حاصل شد و گفتمان علمی پیرامون جمعیت در سطح وسیعی گسترش پیدا کرد.
- نمی‌دانم شما چه برداشتی از عنوان نماینده تام‌الاختیار وزیر دارید؟ (امیدوارم نظیر برداشتتان از جایگاه مشاور نباشد چرا که مشاور در نگاه جنابعالی باید حرف‌های گیرنده‌ی مشاوره را تأیید و تکرار کند!) لکن هیچ‌کدام از معدود ابلاغ‌های من برای اساتید و متخصصان و تشکیل گروه علمی مشورتی (متشکل از جمعیت‌شناسان، اقتصاددانان، فعالان اجتماعی، آماردان‌ها، گروه‌های مختلف پزشکی و مدیریت سلامت عمومی) جایگاه اداری نداشتند و آن عزیزان هنوز نیز که بیش از یک سال و نیم از تقابل جدی با فعالیت‌های اینجانب می‌گذرد و ارتباط خاصی با وزارتخانه ندارم، دلسوزانه و بدون هیچ چشم‌داشتی با بنده کار می‌کنند که همین‌جا از همه آن عزیزان فرهیخته کمال سپاسگزاری را دارم.
- بنده به‌عنوان مشاور عالی وزیر، نماینده تام‌الاختیار وزیر در موضوع جمعیت و به‌گفته خودتان مدیر پروژه ملی جمعیت(!) ریالی بودجه و حداقلی از امکانات را در اختیار نداشتم و هیچ تخصیص اعتباری صورت نپذیرفت؛ البته موضوع به همین‌جا منتهی نشد و جنابعالی و دوستان از ماه‌ها قبل از کرونا، اقدامات برنامه‌ریزی‌شده مختلفی را برای شکستن و خسته‌کردن انجام دادید که اِعجاب بزرگان، دوستان و آگاهان را برانگیخت و بنده به‌دلیل عدم ایجاد حاشیه برای سیاست‌های مظلوم کلی جمعیت و وزارت بهداشت و درمان و حفظ حرمت‌ها سکوت کرده و می‌کنم.
- بیش از 90 نامه رسمی تنها در موضوع جمعیت و مسائل مرتبط با آن در حیطه کاری وزارت بهداشت درباره عدم تطابق یا تضاد عملکرد حوزه‌های مختلف وزارتخانه با سیاست‌های کلی جمعیت خدمت شما نوشتم که آخرین آن به‌شماره 804/102د در تاریخ 1400/2/11 بود که متأسفانه همچون موارد قبلی، مورد عنایت قرار نگرفت و نتیجه مثبتی حاصل نگردید همچنین جنابعالی در نامه‌ای شبه‌علمی علیه مصوبه جوانی جمعیت و حمایت از خانواده که گام نخست خوبی در اجرای سیاست‌های کلی جمعیت در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی و سلامت است و شفافیت در ارائه برخی خدمات از ویژگی‌های برجسته آن است (همان چیزی که باید قانوناً با پرونده الکترونیک سلامت از سوی وزارت بهداشت در همه حوزه‌ها اجرا می‌شد و علی‌رغم وجود زیرساخت‌های اصلی و تکلیف قانونی در برنامه‌های پنج‌ساله، مغفول مانده است و در صورت نهادینه شدن می‌توانست کمک‌های بزرگی به نظام سلامت کشور کند) مرقوم نمودید که خط بطلانی به گفته‌های قبلی شما و مشاوره‌های اینجانب بود. قطعاً کسی از شما توقع ندارد که مسائل اقتصادی و اجتماعی مرتبط با جمعیت را حل کنید، اما آیا جلوگیری از کشته شدن سالانه هزاران جنین سالم نیز جزء وظایف شما نیست؟ چرا شما با ذی‌نفعان شبه‌علمی و اقتصادمحور، همراه و هم‌صدا شدید؟
- در مورد عدم همکاری برخی مدیران، همان‌طور که در نامه‌تان اشاره کرده‌اید و حضوراً در آخرین ملاقات نیز علت آن را نقص در توان و آگاهی آن برادران محترم عنوان نمودید، به‌نظر اینجانب عدم اعتقاد و بعضاً لجاجت و عناد مؤثرتر بوده است؛ به‌طوری که در بسیاری از بیانات و دستورالعمل‌ها نقض قوانین و تعارض با سیاست‌های بالادستی صورت گرفت که شاید روزی مورد واکاوی و ارزیابی قرار گیرد، این در حالی است که رهبری حفظه الله تعالی صراحتاً در پاسخ سریع به نامه فوق‌الاشاره، امربه رسیدگی به دستورالعمل‌ها و قوانین مورد نیاز در حوزه جمعیت را به وزارت بهداشت ابلاغ فرمودند که رسانه‌ای نیز شد و دلیل اصلی تلاش بی‌وقفه و پیگیری مستمر اینجانب جهت اصلاح دستورالعمل‌های قبلی و ایجاد دستورالعمل‌های جدید مورد نیاز، همان دستور صریح ایشان بود که متأسفانه همکاری مناسبی صورت نپذیرفت.
- در مرقومه‌تان با احساسی خاص، جملاتی را به بنده منتسب نمودید که من به‌خاطر ندارم اما بر برخی از آنها می‌توان مهر تأیید زد و این امر نباید از سوی دیگران و شما تحقیر پنداشته شود چرا که ما همه در یک جبهه برای تعالی جمهوری اسلامی ایران تلاش می‌کنیم و با این اوصاف می‌توانستیم بهتر به یکدیگر کمک کنیم و اگر شوق و اعتقاد به خدمت وجود داشته باشد قطعاً چنین چیزی رخ نداده است. اگر در برابر این قبیل مسائل احساس حقارت به وجود می‌آید، قطعاً با مشکلات واقعی که حتی قابل مقایسه با این موضوع نیستند، نمی‌توان با توفیق مواجه شد.
- اما در مورد نگرانی شما از مشورت بنده با عده‌ای از عزیزان و نمایندگان گروه‌های سیاسی‌ای که همسوی دولت محترم، جنابعالی و گردانندگان وزارت بهداشت نبودند، باید عرض کنم که بنده فارغ از جهت‌گیری سیاسی و سلایق افراد، با دلسوزان، قانون‌مداران، متخصصان و محققان هم‌اندیشی می‌کنم و ان‌شاءالله این رویه را ادامه خواهم داد. شایان ذکر است که سعی کردم غالب جلسات در وزارتخانه نباشد و در دفتر شخصی یا سایر اماکن برگزار شود که موجبات نگرانی شما فراهم نگردد.
- به هر حال اعتقاد به سیاست‌های کلی نظام که برآمده از قانون اساسی است، یک تکلیف و وظیفه است و نه سلیقه و به هر حال این اختلاف میان ما وجود دارد همچنین لزوم توجه اجرایی و واقعی و نه صرفاً کلامی به تذکرات و دستورات رهبری معظم مد ظله العالی به وزیر بهداشت (این امر بیانگر این است که وزارت بهداشت باید به‌عنوان نهادی پیشران در حوزه جمعیت عمل کند و به‌مرور همه دستگاه‌ها را به میدان آورد و چه حیف که 2 سال زمان را از دست دادیم) بین ما وجود دارد.
- جناب وزیر، رهبری مد ظله العالی در کلامی فرموده‌اند: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌لرزد، این مسئله‌ی جمعیت است»، حال آیا کوتاهی‌های متعدد، سنگ‌اندازی‌ها و بعضاً عنادورزی‌ها در این موضوع در طول دو سال گذشته، توصیفات شما پیرامون رابطه‌تان با رهبری را تأیید می‌کند؟! آیا گزارش‌هایی که در این زمینه ارسال داشته‌اید با حقیقت عملکردتان همخوان است؟ آیا اینکه وزارت تحت امر شما نمی‌خواهد سهم خود را در حل معضل جمعیت بر عهده بگیرد، غصه‌ای بر غصه‌های رهبر انقلاب نمی‌افزاید؟ اینجانب به‌عنوان مشاور سابق شما از این کم‌کاری‌ها و سنگ‌اندازی‌ها به پیشگاه باری‌تعالی توبه می‌کنم.
- یک بار دیگر صمیمانه توصیه می‌کنم ضمن مرور دقیق مکتوبات و مشاوره‌های قبلی، به اصلاح مسیر فعلی اقدام کنید و به اصلاح‌گری رویه اشتباه طولانی‌مدت وزارت بهداشت در حوزه جعیت مفتخر شوید که بی‌شک کمک بزرگی به آینده اقتصاد، سلامت و امنیت این مرز پرگهر خواهد بود؛ به‌عنوان یک برادر و دوست قدیمی از شما می‌خواهم، ایجاد تحول در دیدگاه خود و همکارانتان که از مسیر پژوهش، مطالعه، تعقل، دلسوزی و عدم سیاست‌زدگی میسر می‌شود را در پیش گیرید و مراقبت نمایید که منشأ صحبت‌هایتان در موضوع جمعیت، ادعاهای افرادی نباشد که به‌دلیل تخلفات امنیتی، تحت تعقیب قانونی هستند.
⁂ مقوله کرونا
- کرونا این مهمان ناخواسته موجب زحمت فراگیر و عمیق همکاران فرهیخته و ایثارگر بهداشت و درمان و البته نمایش افتخارآفرینی‌های آن عزیزان شد. اینجانب روزانه در کنار آنها شاهد فداکاری‌هایشان در محیط کاری خویش هستم و طول عمر باعزت را برای تک‌تک آن عزیزان از حضرت دوست طلب دارم.
با عنایت به اشاره شما و البته جهت جلوگیری از اطاله کلام، تنها به نامه‌های معروف سه‌گانه که خطاب به رؤسای محترم دانشگاه‌ها و دانشکده‌های سراسر کشور ارسال کردم (به‌دلیلی که حضوراً صحبت کردیم) اشاره می‌نمایم. در آن نامه‌ها چارچوب‌های علمی و تجربی مهار اپیدمی و تجربه‌های قبلی در کشور عنوان شده است؛ الحمدلله با تلاش برخی عزیزان، بخشی از آن چارچوب‌ها در طرح شهید سپهبد سلیمانی عزیز اجرایی شد، لکن هنوز اصرار بر عمل به برخی اصولِ جامانده و جزئیات آن دارم. از ذکر تذکرات، پیام‌های شفاهی و کتبی متعدد دیگر در این مورد، خودداری می‌کنم.
⁂ مقوله سرطان
- از الطاف الهی به این بنده حقیر خدا است که معدود عزیزانی را می‌توانید پیدا کنید که علاوه‌بر موضوع تکنیکی تشخیص و درمان سرطان (که الحمدلله به‌برکت انقلاب اسلامی ایران، اکنون همکاران دانشمند زیادی در این زمینه وجود دارند) و توفیق مسئولیت آموزش و تربیت فلوشیپ‌های مختلف در این حوزه برای کل کشور، از امور مدیریتی و سیاست‌گذاری آن مشتمل بر مقولات هزینه ـ اثربخشی، مدیریت ارزان‌سازی، مقوله تعارض منافع و تقاضای القایی، چگونگی سطح‌بندی خدمات و امثالهم نیز مطلع یا تجربه داشته باشد، این مهم حاصل تخصیص زمان قابل‌توجهی از حداقل 40 سال فعالیت در حوزه پزشکی و مدیریتِ سلامت است.
در پایان باز هم از نامه آن برادر محترم تشکر کرده و آن را در تاریخ 43 سال گذشته و عمر باقی‌مانده دوستی با شما حفظ می‌کنم و قدمت دوستی را حرمت می‌دارم اما حریم ساختار جمعیت را به‌دلایل پیش‌گفت، رها نمی‌کنم. تقاضا می‌نمایم در ماه‌های پایانی خدمت (که ان‌شاءالله مستدام باد) ضمن دوری از حاشیه‌سازی و مصاحبه‌های مکرر، بر امورات کاری خود تمرکز نمایید و به‌طور ویژه کاری کنید که جزء سربازان خدوم در اجرایِ سیاست‌های کلی جمعیت و اصلاح روند جمعیتی ایران عزیزمان به حساب آیید؛ ان‌شاءالله تعالی.
و السلام علی من اتبع الهدی
محمد اسماعیل اکبری 
معلم دانشگاه
گفتنی است، پروفسور اکبری در مراسم اعطای "جایزه ملی جمعیت" به وی که به‌همت شورای‌عالی انقلاب فرهنگی و در روز ملی جمعیت (30 اردیبهشت) برگزار شد، در انتقاد از انفعال و بی‌توجهی وزارت بهداشت نسبت به مسئله مهم جمعیت اظهار کرده بود: "متأسفانه وزارت بهداشت موافق سیاست‌های جمعیتی پیش نرفته است و عملکرد آن هم موافق این سیاست‌ها نبوده است و چند حرکت تبلیغی در روزهای نزدیک به روز ملی "جمعیت" در ایام پایانی این دولت، دردی از این مسئله حیاتی دوا نخواهد کرد."
انتهای پیام/+
