تربیت یک مقوله چندساحتی «فرایندی و تدریجی» است
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه گفت: در برخی از ساحت‌های خاص تربیت مثل تربیت عبادی، تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی سیاسی و حتی تربیت ولایی کتاب‌های خوبی نوشته شده است.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قم، دومین نشست هیئت اندیشه‌ورز ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور امروز در سالن جلسات مجتمع فرهنگی هنری شهید آوینی برگزار شد.
حجت‌الاسلام والمسلمین حیدر ضیایی در این نشست گفت: تعریف تربیت، پروراندن و پرورش دادن است و در اصطلاح آموختن آداب و اخلاق است. روح انسان در بدو تولد همانند لوح بی نقشی است. قرآن هم که می فرماید «وَاللَّهُ أَخْرَجَكُمْ مِنْ بُطُونِ أُمَّهَاتِكُمْ لَا تَعْلَمُونَ شَیْئًا».
مدرس سطوح عالی حوزه و دانشگاه ادامه داد: روح انسان در بدو تولد مانند لوح بی‌نقش است و این مربی است که درصدد برمی‌آید نقش‌های گوناگونی را در این لوح ایجاد کند، البته بستگی به این دارد که مربی چه کسی باشد و چه نقش‌هایی را بخواهد در این لوح تحقق ببخشد. فقط عمده این است که این نقش‌ها اگر زیبا باشد بیانگر هنر آن مربی است.
وی در ادامه با بیان اینکه محتوای آموزشی باید بر اساس فطرت انسانی باشد و دین و اسلام مقدس و فرهنگ قرآنی ما مطابق فطرت انسانی است، گفت: البته ما باید بدانیم که شهود و بالا رفتن تدریجی است. همانطور که سقوط دفعی است. یک مرتبه نمی‌شود همه حقایق و معارف و امور تربیتی را در اختیار کسی گذاشت. باید از یک مبدا شروع کرد و به تدریج متربی را و شخص مورد تربیت را بالا برد.
ضیایی تصریح کرد: یکی از عوامل تاثیرگذار در روزگار ما رسانه‌ها، روزنامه‌ها و مجلات و صدا و سیما هستند. یک عامل به خصوص نقش ندارد. مجموعه این عوامل در ساختن انسان می‌توانند موثر واقع شوند. در تربیت فقط اقدام لسانی کفایت نمی‌کند و نقش ایجاد نمی‌کند. چه بسا بسیاری از مسائل تربیتی از راه هنر در متربی تحقق پیدا کند. نباید فقط به گفتار باشد. در کنار گفتار باید رفتار باشد. در کنار گفتار و رفتار باید هنر باشد. مجموعه این امور است که می‌تواند شخص متربی را بسازد.
قبل از پرداختن به متربی باید به مربیان بپردازیم
آیت الله حسن رمضانی نیز در این نشست گفت: واقعیت علم و واقعیت عمل به منزله مصالح ساختمانی است که بنا را با آن مصالح ساختمانی می‌سازند. انسان هم شخصیتش با علم و عمل ساخته می‌شود. رشد، تعالی و تکامل او بر این اساس سامان پیدا می‌کند. ای برادر تو همه اندیشه‌ای، ما بقی تو استخوان و ریشه‌ای؛ گر بود فکرت گلی تو گلشنی، ور بود خاری تو هیمه گلخنی.
عضو مجمع جامعه مدرسین حوزه علمیه قم ادامه داد: این فکر و این عمل براساس فکر و اندیشه است که انسان را می‌سازد. این همان تغذیه معنوی است که به رشد انسان منتهی می‌شود.
وی تصریح کرد: کسی که خودش از علم بهره‌ای ندارد و کسی که خودش از عمل صالح بهره‌ای ندارد نمی‌تواند دیگران را از علم و دانش و فرهنگ بهره‌مند سازد.
رمضانی با بیان اینکه انسانی که خود عالم است می‌تواند علم را در دیگران به وجود بیاورد و در آنها نشر و توسعه دهد و گستره علم را بیشتر کند، گفت: همچنین کسی که خودش از عمل برخوردار و از عمل صالح برخوردار است می‌تواند دیگران را در وادی عمل موفق کند و تشویق کند و آنها هم در وادی عمل گام بگذارند. ما اگر نقصی و کمبودی داریم در این بعد است.
عضو مجمع جامعه مدرسین حوزه علمیه قم تصریح کرد: مربی واقعی می‌تواند نقش تربیت را در افراد به نحو احسن انجام بدهد و اجرا کند. آن کسی که خودش هنوز در مسائل معرفتی در مسائل ارزشی، در مسائل فرهنگی در مسائل هنری سردرگم است، نمی‌تواند دیگران را راه بیندازد و هدایت کند.
وی تاکید کرد: ما باید قبل از اینکه به متربیان‌مان بپردازیم به مربیانمان بپردازیم. سعی و اهتمام در این قسمت باید متمرکز شود و بعد نوبت به تربیت و پرداختن به متربیان خواهد رسید.
رمضانی با بیان اینکه مربیان در خانه و خانواده پدر و مادر هستند افزود: پدر و مادر نیک و صالح می‌تواند فرزند خوبی را تحویل جامعه دهد. در فضای مدرسه مربی معلم است و در فضای اجتماع مربی علما و اندیشمندان هستند و در مساجد امام جماعت است. اینها هستند که می‌توانند نقش مربی را بازی کنند.
وی در ادامه با اشاره به شرایط متربی گفت: کسی که در مسیر رشد و کمال قرار دارد نیاز به تغذیه دارد نیاز به حمایت دارد نیاز به پشتیبانی دارد که همان فرزندان ما هستند. همان طوری که باید در بعد تغذیه جسمانی برای آنها اهتمام بورزیم و زحمت بکشیم در بعد معنا و روح هم همان اهتمام را داشته باشیم. اگر بهداشت و درمان اینها را در نظر داریم که باید باشد، باید در بعد روح هم بهداشت و درمان را مراعات کنیم. از هر نوع غذایی آنها رو تغذیه نکنیم و آزادشان نگذاریم تا از هر نوع فکر و اندیشه‌ای از هر جا به آنها برسد بهره بگیرند.
رمضانی ادامه داد: در حال حاضر فضای مجازی فضای آلوده‌ای است بزرگان ما که در فضای مجازی دست‌اندکار هستند باید کار کنند واقعا زحمت بکشند، هم مواد غذایی روحی را برای فرزندانمان فراهم کنند و هم سیاستی را اتخاذ کنند که غذای فاسد به خورد اینها نرسد که مسمومیت روحی بوجود می‌آورد. اگر هزار کار اثباتی انجام شود، اما در کنارش این فضا مسموم بوده باشد همه را بلااثر می‌کند و هیچ فایده ای نخواهد داشت.
تربیت یک مقوله چندساحتی، فرایندی و تدریجی است
حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمفید حسینی کوهساری نیز در این نشست گفت: ما در مقوله تربیت در نهادهای فرهنگی یک وحدت رویه نسبت به مبانی تربیت و شاخصه‌های تربیت نمی بینیم و همین هم موجب یک پراکندگی در نوع تربیت شده است.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه در ادامه با اشاره به سه سند موجود که می‌تواند در مقوله تربیت راهگشا باشد گفت: سند تحول آموزش و پرورش که یک کتاب پشتیبان نیز دارد به عنوان مبانی نظری بنیادین در نظام تعلیم و تربیت جمهوری اسلامی ایران است. حدود 50 تا 60 نفر از اساتید برای نوشتن این کتاب که فایل پی دی اف آن هم در دسترس است، زحمت کشیده اند.
وی ادامه داد: سند دوم دو نظام نامه تربیتی است که یکی نظام نامه خود حوزه‌های علمیه ودیگری نظام نامه تربیتی جامعه المصطفی است. این دو سند هم اصل سندهایش و کتاب‌های پشتیبانی که دارد می‌تواند بازخوانی شود و نکات مهم آن گردآوری و استفاده شود.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه تصریح کرد: در برخی از ساحت‌های خاص تربیت مثل تربیت عبادی، تربیت اخلاقی، تربیت اجتماعی سیاسی و حتی تربیت ولایی کتاب‌های نسبتاً خوبی نوشته شده است.
حسینی کوهساری گفت: تربیت یک مقوله فرایندی و یک مقوله تدریجی است. اساسا نباید کسانی که در مقوله فرهنگی هستند فکر کنند که این کار یک شبه قابل انجام است. مثلا یک شب می‌نشینیم و با یک نفر صحبت می‌کنیم و این فرد تربیت می‌شود. بلکه تربیت یک مقوله چند ساحتی است و مقوله تک بعدی نیست، تربیت‌های عبادی، تربیت‌های جسمی و تربیت‌های جنسی وجود دارد.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه ادامه داد: مقوله تربیت مقوله نظام‌واره و یکپارچه و به هم پیوسته است که اگر توجه نشود حتما آفت‌هایی به همراه خواهد داشت.
وی با بیان اینکه مقوله تربیت مقوله آگاهانه و ارادی و اختیاری است گفت: تربیت با اراده انسان و با آگاهی انسان و با اختیار انسان نسبت تنگاتنگ دارد و در میان مقوله تربیت و این تناسل مقوم تربیتی باید یک جمعی صورت بگیرد.
حسینی کوهساری تصریح کرد: مقوله تربیت مقوله‌ای هدفمند است که به اصطلاح جهت‌گیری دارد و می‌خواهد به یکسری اهداف مشخص برسد و در نظام تربیت اسلامی این اهداف ما اهداف طبقه‌بندی شده است.
وی در ادامه افزود: مقوله تربیت یک مقوله‌ای است که بیش از اینکه به دنبال دادن یک سری صفت‌های بیرونی به یک متربی باشد به دنبال شکوفاسازی استعدادهای یک انسان به دنبال پرورش دادن و بزرگ کردن خود آن ظرفیت انسانی است همان چیزی که شهید مطهری در کتاب تعلیم و تربیت شان در رابطه با فطرت از آن یاد می‌کنند که مقوله بسیار مهمی است. اساسا در مقوله فطرت ما با یک رشد استعدادهای طبیعی و یک شکوفاسازی فطری مواجهیم.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه با بیان اینکه مقوله فطرت یک مقوله تعاملی است ادامه داد: تربیت یک مقوله مشارکتی بین مربی و متربی است. هم مربی لازم است و هم متربی و هم رابطه فعال همراه با مشارکت فعال میان مربی و متربی.
وی تصریح کرد: تربیت مقوله‌ای است اجتماعی و عناصر مقوم اجتماع در تربیت بسیار تاثیرگذارند ما نهادهایی مثل خانواده، مدرسه، مثل دولت خود رسانه‌ها، سازمان‌های غیردولتی داریم که عناصر مختلف درآن تاثیرگذارند و لحاظ تربیت بدون دیدن این ابعاد نتیجه‌ای ندارد.
مسئول مرکز ارتباطات و بین‌الملل حوزه‌های علمیه به شاخص مداری در مقوله تربیت اشاره کرد و گفت: تربیت اسلامی خصوصا در منظومه تربیتی اهلبیت(ع) مقوله خیلی مبهمی نیست. البته نمی‌خواهم بگویم که همه شاخص‌ها متناسب با تربیت به تفصیل در معارف اهلبیت(ع) نقل شده ولی خیلی جاها شاخص‌هایی بیان شده و خیلی جاها هم اصولی بیان شده که از ذیل آن اصول و کلیات می‌شود شاخص‌هایی را استنباط کرد که باز در این زمینه کارهایی انجام شده یکسری شاخص‌هایی در مقوله‌های مختلف تربیتی انسان برشمرده‌اند، اما این شاخص گذاری کردن و شاخص‌مندی و هدف‌گذاری کردن طبق آن شاخص‌ها نکته مهمی است.
حسینی کوهساری ادامه داد: تربیت اساسا یک مقوله شناختی نیست که استادی بنشیند صحبت کند معارفی را منتقل کند، تربیت مقوله‌ای است که بیش از اینکه از صحبت مربی متاثر باشد از رفتار او و به تعبیر امروز از تربیت پنهان محیط و از تربیت پنهان مربی متاثر است.
وی تصریح کرد: نکته بعدی اولویت‌گذاری در میان عرصه‌های تربیتی است. تربیت این گونه نیست که انسان بتواند کمالات مختلفی را از آن بهره‌مند شود. متاسفانه خیلی وقت‌ها در همین چیزهایی که تحت عنوان کلاس‌های تقویتی مشاهده می‌شود انبوهی از ارزش‌ها و انبوهی از به اصطلاح فضایل به متربی منتقل می‌شود و متربی اغلب متحیر می‌ماند که میان انبوه فضایل و کمالات کدامش را بگیرد و ما وقتی مراجعه کنیم به خود قرآن و معارف اهلبیت(ع) یک اولویت‌گذاری‌هایی بیان شده و اگر آن اولویت‌گذاری‌ها را طبق همان منابع اصیلی که خودمان داریم، اگر مربیان ما درک نکنند و به متربیان منتقل نکنند یک ملقمه‌‌ای از فضایل و کمالات در اختیار این فرد است و آخرش هم نمی‌داند در میان این انبوه کدام را و با چه ترتیبی و با چه اولویت‌هایی برگزیند.
وی در پایان تصریح کرد: مقوله تربیت در عین حالی که مبتنی بر یکسری اصالت‌هایی است و سوابقی در مقوله تربیت وجود دارد، اما بخش‌هایی متاثر از شرایط زمانه است، متاثر از چالش‌ها و اقتضائات زمانه و یک پویایی در مقوله تربیت وجود دارد و خیلی وقت‌ها مربی اگر شرایط متربی و شرایط محیطی را لحاظ نکند در مقوله تربیت آن توفیق لازم را نخواهد داشت.
رونمایی از ویژه‌نامه اندیشه‌ورزان
در جریان برگزاری دومین نشست هیئت اندیشه‌ورز ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور، احکام اعضای هیئت اندیشه‌ورز ستاد به آنان اعطا و در ادامه از ویژه‌نامه اندیشه‌ورزان رونمایی شد.
لازم به ذکر است این جلسه با حضورحجت‌الاسلام والمسلمین کمال‌الدین خداداده به عنوان رئیس، حجت‌الاسلام والمسلمین روح الله رهبری به عنوان نایب رئیس و حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا حیدری به عنوان دبیر هیئت اندیشه‌ورز ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور انتخاب شدند.
همچنین حضرات آیات حسن رمضانی، سیدعلی حسینی آملی، محمدمهدی گرجیان و حیدر ضیایی، حجج الاسلام محمدحسن وکیلی، حسین شهسواری، امیر امیرگان و سید مفیدحسینی کوهساری به عنوان اعضای شورای راهبردی هیئت اندیشه‌ورز در این نشست حضور داشتند.
هم‌اندیشی و به‌کارگیری خرد جمعی در بررسی مسائل و چالش‌های پیش‌روی ستاد هماهنگی کانون‌های مساجد کشور و بررسی راهکارهای بنیادی، ایجاد ﻣﺤﻴﻂ ﻣﺸﺎﺭﮐﺘی، تعاملی و خلاق ﺑﺮﺍی ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺍﻧﺪﻳﺸﻪﻫﺎی ﻧﻮ در ارتباط با مسائل ستاد، ایجاد ﺑﺴﺘﻪ تصمیمﺳﺎﺯﯼ ﺑﺮﺍﯼ ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ ﻋﺎﻟﯽ ستاد وﮐﻤﮏ به تصمیم‌گیری ﺩﺭ ﺳﻄﻮﺡ ﻣﺨﺘ ﻒ ستاد، شناسایی فرصت‌ها، تهدیدها و نقاط قوت و ضعف و در نتیجه کاهش خطاپذیری عملکرد و کمک به کاربردی شدن و کاربردی کردن فعالیت‌های فرهنگی در حوزه مسجد از جمله اهداف تشکیل هیئت اندیشه‌ورز ستاد کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور است.
در پایان این جلسه از ویژه‌نامه «اندیشه‌ورزان» رونمایی و در ادامه احکام اعضای هیئت اندیشه‌ورز ستاد هماهنگی کانون‌های فرهنگی هنری مساجد کشور از سوی حجت‌الاسلام و المسلمین خداداده به اعضا اعطا شد.
انتهای پیام/452/
