"تنوع زیستی" جهان رو به زوال است

به گزارش گروه اجتماعی خبرگزاری تسنیم، علی سلاجقه؛ رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در پیامی به مناسبت روز جهانی تنوع زیستی نوشت: امروزه تمام مولفه‌های اقتصادی، ایمنی، امنیت و حتی فرهنگی و اجتماعی مرتبط با محیط زیست اگر کاملاً وابسته به تنوع زیستی نباشند حداقل مؤثر و متأثر از تنوع زیستی هستند. تجربه تلخ کووید 19 به دنیا نشان داد که حتی کوچکترین اجزای تنوع زیستی چگونه می‌تواند دنیا را با مخاطره جدی روبه‌رو کند.

بنابراین حفاظت از تنوع زیستی در کلیه حوزه‌ها و سطوح خود، اعم از اکوسیستم‌های خشکی و آبی، گونه‌ها و جمعیت‌ها و منابع ژنتیکی در راستای رسیدن به توسعه پایدار، به موضوعی جدی و مهم برای جامعه جهانی تبدیل شده، به گونه‌ای که در حال حاضر، بخش مهمی از موضوعات نشست‌ها، اجلاس‌ها و کنوانسیون‌های بین‌المللی را به خود اختصاص داده است.

با این همه، متأسفانه بررسی‌های اخیر در سطح جهانی نشان از تداوم زوال تنوع زیستی دارد. شاخص جهانی سیاره زنده در سال 2020 نشان می‌دهد که طی سال‌های 1970 تا 2016 میلادی جمعیت پستانداران، پرندگان، دوزیستان، خزندگان و ماهی‌ها به طور میانگین 68 درصد کاهش یافته است. حدود 75 درصد از سطح فاقد یخ کره زمین دچار تغییرات قابل توجه شده و بیشتر اقیانوس‌ها آلوده و حدود 85 درصد مساحت تالاب‌ها از بین رفته است.

به طور متوسط حدود 25 درصد از گونه های جانوری و گیاهی ارزیابی شده در سطح جهان در معرض تهدید هستند که نشان می‌دهد در حال حاضر حدود یک میلیون گونه با خطر انقراض روبه‌رو هستند. این عدد در مورد جمعیت مهره داران خشکی کشورمان بالغ بر 86 گونه است.

ایران مرکز پیدایش بخش مهمی از ذخایر ژنتیکی ارزشمند جهان و مرکز اولیه و ثانویه تنوع گونه‌های مهم بیشماری از جمله گونه‌های گیاهی ارزشمند تجاری مانند گندم، سیب، زعفران، پسته، گل رز، انار، و گونه های گیاهی دارویی معطر بوده و به همان میزان از تنوع زیستی بسیار غنی برخوردار است. زیست بیش از 2000 مهره دار، بیش از 20000 بی‌مهره و بیش از 8600 هزار گونه گیاهی و تعداد قابل توجهی گونه‌های انحصاری در ایران، بخش های مهمی از کشور را در کمربند نقاط داغ تنوع زیستی دنیا قرار داده اما این مواهب خدادی درعین ایجاد ظرفیت‌های عظیم زیستی، مسئولیت همه ما را در حفظ و حراست از آن دو چندان می‌کند چرا که با  چالش‌های جدی روبه‌رو است.

از جمله این چالش‌ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تأثیرپذیری شدید تنوع زیستی کشور از تغییرات اقلیمی

• چالش‌های منطقه‌ای و فرامرزی به ویژه در مدیریت منابع آبی، ریزگردها، تالاب‌های مرزی و مشترک و اثرات آنها بر تنوع زیستی کشور

• وجود ناامنی و جنگ افروزی های متوالی در منطقه توسط کشورهای خارج از منطقه و به تبع آن گسترش فقر، نابودی زیستگاه‌ها و زوال تنوع زیستی

• عدم اجرای تعهدات کشورهای توسعه یافته در راستای اهداف اصلی کنوانسیون تنوع زیستی در تضمین تسهیم عادلانه منافع حاصل از بهره برداری

• تحریم‌های غیرقانونی اعمال شده بر کشور توسط یک کشور غیر عضو کنوانسیون تنوع زیستی (ایالت متحده امریکا) و اثرات آن بر برنامه‌های حفاظتی

• عدم توجه به ارزش‌های محیط زیستی و تنوع زیستی در اجرای پروژه‌ها

• چرای بی‌رویه دام، تغییر کاربری اراضی، تبدیل زیستگاه‌ها، وفور سلاح و شکار غیرمجاز و ضعف قوانین و مقررات

کشور ایران به عنوان یک کشور شاخص از نظر تنوع زیستی و نیز متعهد به کنوانسیون تنوع زیستی، با توجه به مفاد جدید چارچوب جهانی تصویب شده در پانزدهمین نشست متعاهدین در سال 2022 در مونترال کانادا (چارچوب کونمینگ-مونترال)که تأکید بر کاهش انقراض گونه‌ها و حفظ زیستگاه‌ها دارد، مسئولیت ملی و جهانی خطیری بر دوش دارد و با تکیه بر توان علمی و فنی داخلی و ارتباطات علمی با مراجع بین‌المللی، نسبت به نگهداشت و حفاظت از ذخایر تنوع زیستی ارزشمند خود اقدام خواهد کرد. کما اینکه تاکنون اقدامات ارزشمندی از جمله موارد زیر را در این خصوص انجام داده است:

1. افزایش مناطق چهارگانه تحت مدیریت به عنوان "مناطق حفاظت شده" که تضمین کننده حفاظت مؤثرتر از گونه‌های ساکن در این مناطق به ویژه مناطق دارای اهمیت ویژه برای تنوع زیستی و خدمات اکوسیستم است. در حال حاضر 309 منطقه در 4 رده حفاظتی با مساحتی بالغ بر 19 میلیون هکتار و سطح پوشش 11.6 درصد مساحت کشور تحت حفاظت و مدیریت مستقیم سازمان حفاظت محیط زیست است.

2. تدوین ضوابط و قوانین و مقررات مورد نیاز برای گسترش کمی و کیفی حوزه تأثیر برنامه‌های حفاظتی

3. تدوین واجرای برنامه های عمل مدیریت گونه های در معرض تهدید کشور

4. برنامه‌ریزی جدی برای توسعه حفاظت مشارکتی با نهادها، مؤسسات و افراد حقیقی و حقوقی علاقمند و ذی‌نفعان.

5. پایش وضعیت گونه‌ها و بروزرسانی وضعیت حفاظتی آنها

6.کنترل و مدیریت گونه های مهاجم و بیگانه   

7. تهیه و اجرای طرح‌های مدیریت زیست بومی تالاب‌های کشور به عنوان اقدامی موثر برای حفظ تنوع زیستی وابسته به تالاب‌ها 

در پایان این پیام آمده است, باشد تا با عزم و مشارکت همگانی ایرانی آباد و توسعه یافته و در عین حال غنی از منابع زیستی و طبیعی به آیندگان خود عرضه داریم.

انتهای پیام/