نشست «رونمایی و نقد و بررسی ترجمه آسان قرآن» برگزار شد

به گزارش خبرگزاری تسنیم، نشست «رونمایی و نقد و بررسی ترجمه آسان قرآن کریم» با حضور حسین استادولی، عبدالهادی فقهی‌زاده و حجت‌الاسلام محمدحسین سعیدی تهرانی از سوی گروه مطالعات قرآنی خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار شد.

در ابتدای این نشست فقهی‌زاده با اشاره به اینکه زبان قرآن یک زبان فاخر و ادیبانه و استاندارد است و باید از طریق تعلیم و تعلم دانسته شود، ترجمه را به دو بخش تقسیم کرد و افزود: ترجمه مطلق و ترجمه نسبی. تردید نیست که قرآن را نمی‌توان به‌شیوه ترجمه مطلق برگرداند که تمام معانی ریز و درشت را منعکس کند، جنبه‌های زیبایی‌شناختی را فروگذاری نکند و معانی واژگان را فرو ننهد و بتواند متنی را ارائه کند که برابر با متن مقدس قرآن شود، اما باز هم تردید نیست که ترجمه یک تفسیر مختصر و میسر است و با رسالت قرآن کریم که آمده است تا آدمیان را به راه رستگاری هدایت کند گره خورده است.

فقهی‌زاده اضافه کرد: در پاره‌ای از کشورهای اسلامی شغل برخی از استادان برجسته، آموزش زبان قرآن است. ما گاهی به‌صورت تسامحی به عربی شکسته و بیمار که در پاره‌ای از مدارس تدریس می‌شود زبان قرآن می‌گوییم و نمی‌دانیم چه لطماتی از این رهگذر وارد می‌شود، اما آنها تخصصی روی این حوزه کار می‌کنند و یک شغل آموزش زبان قرآن را با همه ویژگی و الزامات دارند، بنابراین شهید مطهری 50 سال قبل درک درستی از این تقسیم‌بندی داشت که در یکی از آثارش می‌گوید عربی سه گونه است؛ عربی قدیم، عربی معاصر و عربی قرآن.

این قرآن‌پژوه با تأکید بر امانت‌داری در ترجمه گفت: من در بسیاری از ترجمه‌ها انحراف دیدم، اما ترجمه‌ها مطلق نیست، ترجمه الهی قمشه‌ای مزایای خیره‌کننده دارد، اما در موارد متعددی اشتباهاتی دارد.

به‌گفته او، نهضت ترجمه قرآن به فارسی طی 50 سال اخیر رشد یافته است، با وجود این، وفاداری شدید به متن آیات، تقید به روانی متن و عدم تقید لازم به متن، ضعف آگاهی از زبان مقصد و مبدأ از چالش‌های ترجمه‌های قرآن است، همچنین اتکا به ذهن در برگردان مفاهیم و عدم تخصص نسبت به مفاهیم آیات از دیگر مسایل ترجمه است.

فقهی‌زاده ابراز کرد: من این ترجمه را تورق کردم و البته من هم در برخی از آیات فارسی‌گرایی مفرط را دیدم، در بخشی از ترجمه ایشان آمده است؛ «و بیشتر مردم هرگز ایمان نخواهند آورد هرچند آزمند باشید»؛ به‌نظرم آزمند بودن اینجا کلمه مناسبی نیست. در آیه دیگری آمده است؛ «بی‌گمان ما گناهکار بودیم» باید می‌نوشتند که «ما گناهکار بودیم.» در موارد متعددی مانند آیه 77 سوره فرقان در این ترجمه وجود دارد که دعا به‌معنای دعا ترجمه شده است، در حالی که دعا در بسیاری از موارد به‌معنی دعوت است و باید این در ترجمه رعایت می‌شد.

در ادامه این نشست سید کمال حاج‌سیدجوادی مترجم قرآن اخیر درباره خصایص ترجمه آسان قرآن کریم بیان کرد: می‌دانیم که بیش از یک‌هزار سال از ترجمه قرآن کریم به زبان فارسی می‌گذرد، اما بیشتر نگارش‌ها در قالب دستور زبان عربی صورت گرفته است و کهن‌ترین و کامل‌ترین ترجمه آن، تفسیر طبری است که توسط علمای ماوراءالنهر صورت گرفته است. نثر فارسی در گذر زمان برای ارتباط بیشتر با مردم مسیر رشد و ساده‌تر شدنش را طی کرده است و ترجمه قرآن نیز راه کامل‌تر شدن، صحیح‌تر شدن و جامع‌تر شدن چه از نظر ویژگی‌های زبانی و چه از گستره معنایی را پیموده است، در این میان، ترجمه کلام الله مجید یکی از این چهار نوع است؛ نخست ترجمه کلمه به کلمه. دوم ترجمه آزاد یا تفسیری که محتوای قرآنی در قالب تفسیر مترجم ارائه می‌شود و مقید به ارائه دقیق معادل برای واژگان نیست. سوم ترجمه محتوای قرآنی به محتوا یا جمله به جمله. شیوه چهارم هم آمیختگی یکی از این انواع با یکدیگر یا جایگاهی بین دو نوع را شاهد هستیم.

حاج‌سیدجوادی تأکید کرد: ترجمه مفاهیم قرآن که منطبق با متن مقدس باشد، رؤیایی بیش نیست و ترجمه بی‌غلط و بدون اشتباه از نظر همه قرآن‌پژوهان چه توسط یک نفر یا یک گروه، نزدیک به محال است، زیرا اختلاف سلیقه و نظریه‌های مختلف و پیچیدگی‌هایی که در کلام آسمانی است، بسیار است و در ترجمه نمی‌توان به گشایش آن پرداخت.

او با اشاره به وجوه و نظایر در قرآن گفت: «وجوه» برداشت‌های مختلف از یک لفظ است که معانی گوناگون دارد و «نظایر» کلمه‌های متعدد با معانی واحد است. زبان قرآن تصویری، رمزآلود، گاه سهل و آسان و گاه سخت و پیچیده است. معنای مفهومی کنایه‌ها و مجازها گسترده و متنوع است، اما ترجمه دقیق منطبق با کلام مقدس که اجماع قرآن‌پژوهان را داشته باشد، محال است، با این حال من به‌عنوان مترجم خودم را مسئول می‌دیدم که در این راه سخت، هرچند لنگ‌لنگان گامی بردارم.

سیدجوادی ادامه داد: مترجم 45 سال پیش این ترجمه را با نثری متفاوت آغاز کرد و تا این زمان بارها تصحیح و ویرایش شد تا به این صورت در آمد. مترجم در بیش از 30 سال بیش از 10 هزار صفحه در موضوعات مختلف ادبی، قرآن‌پژوهی و... نوشته است که همه منتشر شده است تا شاید اقدامی هرچند کوچک در گسترش فرهنگ قرآن باشد.

این مترجم قرآن عنوان کرد: با این همه مترجم همواره نظر آیت الله خویی را در برابر دیدگان خود قرار داده بود که در تعلیقه پنجم کتاب البیان بیان کرده است که در ترجمه قرآن مترجم باید عناصر ساختار زبان عربی و زبان مقصد را از لحاظ دستور زبان، صرف، نحو و... رعایت کند و بر اساس عقل و فطرت آنچه را می‌داند با نگاه به روایات معصومین(ع) ترجمه کند.

او همچنین از ویژگی‌های خاص این ترجمه سخن گفت و افزود: این ترجمه، ساختاری و پایبند به جمله است، چون جمله‌ها، دارای معانی و مفهومند و کوشش شده است به ترجمه معادل نزدیک شود. این ترجمه متن‌محور است، یعنی مفهوم، مقصود، مضمون و خصوصیات کلمه و ترکیب‌های آن به‌عنوان آیه در قالب مناسب نثر فارسی نگاشته شده است، تلاش شده است ترجمه با نثر شیوا، فاخر، ساده، روان و مناسب با درک فارسی‌زبانان ارائه شود تا همه بتوانند از آن همان اندازه استفاده کنند که یک عرب‌زبان هنگام تورق قرآن از آن درمی‌یابد، بنابراین ترجمه آسان‌فهم نامیده شد که بر اساس ذوق و سلیقه عمومی مخاطبان و جوانان صورت پذیرفته است.

انتهای پیام/+