Putin-Paşinyan Görüşmesi: Rusya’nın Amacı Ne?

TesnimHaberAjansı- Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan arasında dün (19 Nisan) Moskova'da gerçekleşen görüşmede şu iki konu üzerinde mutabık kalındı:

1. Azerbaycan ve Ermenistan arasındaki sınırın belirlenmesiyle ilgili komisyonun oluşturulmasının hızlandırılması.

2. Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya başbakan yardımcılarının başkanlığında Güney Kafkasya'da ekonomik ve ulaşım bağlantılarının açılmasına ilişkin üçlü çalışma grubunun faaliyetlerinin aktifleştirilmesi.

İki hafta önce Belçika’nın başkenti Brüksel'de yapılan görüşmede varılan mutabakata göre; 26 Kasım 2012'de Soçi'de varılan anlaşma uyarınca, Nisan ayı sonuna kadar, Ermenistan ve Azerbaycan devlet sınırının belirlenmesi için ikili bir komisyon kurulacak.

Azerbaycan Cumhuriyeti ile Ermenistan arasındaki sınırın çizilmesi konusunda Batı ile Rusya arasında herhangi bir anlaşmazlık yok, ancak Moskova sınır belirleme sürecinin kendi kontrolünde olmasını istiyor.

Sınır belirleme planlarının Rusya Federasyonu Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı’nda bulunması Rus tarafının güçlü olduğunu gösteriyor.

Ancak kilit soru şunlar; Putin-Paşinyan görüşmesi ne zamana kadar "ortak sınır belirleme komisyonunun kurulmasını hızlandırmak" anlamına gelecek? Peki ortak komisyon Nisan ayı sonuna kadar kurulacak mı?

Bakü ve Erivan arasında hudutlar konusunda anlaşmazlık var; Ermenistan ayna ilkesine bağlı kalıyor ve Azerbaycan ordusunun pratikte yeniden inşa ettiği sınır hattından geri çekilmesini talep ediyor. Daha önce Paşinyan yaptığı açıklamada sınır belirleme sürecinin Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra oluşan sınırlar içinde gerçekleşmesi gerektiğini iddia etti.

Bakü yönetimi geri adım atmıyor ve kapalı alanlar, mera ve tarım arazileri adı altında Ermenistan’a verilen toprakları geri almak istiyor.

Rusya bu anlaşmazlığı, Nisan ayı sonuna kadar düzenlenmesi planlanan ortak komisyon toplantısını engellemek için kullanabilir.

Ortak komisyon toplantısının yapılmaması, Avrupa Birliği'nin arabuluculuk ettiği Brüksel anlaşmasının "yetersizliğine" ve Moskova'nın "kilit arabulucu" olarak itibar kazanmasına yol açabilir.

Bu durum, sınırlarda yeni gerilimler beklentisini de artırıyor.

Açık ilişkiler masasında Batı ile Rusya arasında önemli bir teorik fark yok. Ancak Rusya, ilişkilerin yeniden kurulmasında ve koridorların açılmasında kilit bir paydaştır. Bu konu, özellikle Batı ile yüzleşme bağlamında, Güney Kafkasya'daki çıkarları açısından Moskova için oldukça önemlidir.

Putin ve Paşinyan üçlü çalışma grubunun faaliyetlerinin aktifleştirilmesinden bahsediyorlar, ancak sınır belirleme konusu dahil olmak üzere ilişkilerin normalleşmesi için ilk önce 9 Kasım tarihli anlaşmanın 4. maddesi uygulanmalıdır.  Ermenistan Silahlı Kuvvetleri'nin kalıntıları Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ bölgesinde bulunduğu sürece, iki ülke arasındaki ilişkileri yeniden kurmak veya sınırları çizmek mümkün değil.

Vladimir Putin-Nikol Paşinyan görüşmesinin ardından yayımlanan ortak bildiride, "İki taraf, Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderlerinin düzenli görüşmeleri çerçevesinde yapıcı çalışmaların sürdürülmesi ve bölgedeki istikrar, güvenlik ve ekonomik gelişimin sağlanması amacıyla üç ülke arasında imzalanan 9 Kasım 2020, 11 Ocak 2021 ve 26 Kasım 2021 tarihli anlaşmaların tutarlı şekilde uygulanmasından yana olduğunu dile getirdi" denildi. Şimdiye kadar yapılan tüm genel açıklamalarda bildirinin bu bölümüne özellikle değinilmiş, fakat herhangi bir ilerleme kaydedilmemiştir.

Rusya ve Ermenistan liderlerinin görüşmesinde; “Azerbaycan, Ermenistan ve Rusya liderlerinin düzenli görüşmeleri” konusu öne çıkan konulardan biridir.  Bu, Putin’in inisiyatifi tekrar ele alıp iki taraf arasındaki "arabuluculuğu" yoğunlaştırmak istediği anlamına geliyor.

Rus lideri Putin, Aliyev'le telefon görüşmesi gerçekleştirip Paşinyan ile temasları konusunda fikir alışverişinde bulunabilir, bunun barış sürecini yeniden karmaşık bir hale getirmesi mümkün.

Bakü büyük ihtimalle Ermeni birliklerinin Karabağ’dan geri çekilmesi konusunu bir kez daha kilit bir konu olarak gündeme getirebilir. Durumu Ermeni kamuoyuna izah etme noktasında Paşinyan için karar vermek zor olabilir. Bu açıdan bakıldığında Ermeni güçlerinin kalıntıları ile ilgili alternatif yolları düşünülebilir.

Moskova yönetimi, sınırları belirleme ve normalleşme sürecinde ilerleme kaydetmek istiyorsa, mevcut durumda en azından tarafsız kalmalı, aksi takdirde bölgenin geleceği daha bir çetrefilli hale gelecektir.