İlham Aliyev'in İran Karşıtı Açıklamasının Sebebi Ne?

Tesnim  Haber Ajansı- İran İslam Cumhuriyeti son 30 yılda komşu ülkeleriyle dengeli ilişkiler kurmaya çalışmış, fakat Tahran'a karşıtı terör örgütlerine ev sahipliği yapan ülkeler dışında diğer devletlerle dostluk ve işbirliği yoluyla ilişkilere girmiştir.

Teröristlere ev sahipliği yapan ülkelerin politikalarını değiştirip iyi komşuluk ilkesini benimsediği zaman İran ile ilişkilerinin geliştiğine tanık olduk.

Bazı durumlarda komşu ülkeler, İran'a karşı yıkıcı ve sinsi eylemlere başvurdular. Örnek olarak Suudi Arabistan ile ilişkiler, Riyad hükümetinin doğası ile jeopolitik ve ideolojik rekabet nedeniyle çoğu durumda düşmanca ilişkilere dönüşmüştür. İki ülke arasında gerginliğe ve hatta vekalet savaşlarına tanık oldu.

Bazı komşu ülkelerde İran İslam Cumhuriyeti'ne zarar vermeye çalışan yöneticiler olmuştur, ancak sistem çökünce, iki ülke arasındaki ilişkiler iyi seviyeye gelmiştir. Bunun örneği Irak'tır.

Azerbaycan Cumhuriyeti de son 20 yılda Batı ve Siyonist İsrail’in sahasında oynayarak zaman zaman İran'a karşı adımlar atmıştır. Bunun karşılığında Azerbaycan iyi ekonomik ilişkilerle ödüllendirilmiştir. 

Bu konu Bakü'nün İran İslam Cumhuriyeti'ne yönelik dengesiz davranışına tanık olmamıza neden oldu. Elbette ki Azerbaycan yönetimi bu tavrını Batı eksenli politikalar doğrultusunda yürütmektedir.

Batılı ülkeler İran'da son iki aydır yaşanan protestolar nedeniyle Tahran'a karşıtı tedbirlere başvurdu. Şimdi Bakü de bu bulmacada yer almaya çalışmıştır.

Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, Karabağ’ın incisi Şuşa’da 8 Kasım Zafer Günü dolayısıyla düzenlenen törende yaptığı konuşmada, “Bizi zafere götüren güçlü iradeydi, vatan sevgisiydi, askerlerimizin profesyonelliğiydi.” dedi.

Aliyev, İran hakkında şunları ileri sürdü:

"Gerekirse yine göstereceğiz, istediğimizi alacağız, bunu herkes biliyor ve Ermenistan'ı desteklemek için sınırımızda askeri tatbikat yapanlar bilsin ki bizi kimse korkutamaz."

Aliyev'in bu açıklamaları ve tamamen devlete bağlı olan Azerbaycan medyasının İran karşıtı kara kampanyası devam etmesinin ardından İran, Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçisi'ni Dışişleri Bakanlığı'na çağırdı.

İran Dışişleri Bakanlığı'nın sitesinde yayımlanan açıklamada, “Azerbaycan’ın Tahran Büyükelçisi, Azerbaycan resmi makamlarının açıklamaları ve Azerbaycan medyasının (İran’ı) karalamaya devam etmesine tepki olarak Bakan Yardımcısı ve Avrasya Genel Müdürü (Ali Rıza Hakikiyan) tarafından Dışişleri Bakanlığı'na çağrıldı.” denildi.

Açıklamada, “Azerbaycan yetkililerinin dostça olmayan açıklamaları ve Azerbaycan medyasının kara propagandasından duyulan rahatsızlık Azerbaycan Büyükelçisi'ne iletildi. Beklentimiz bu sürecin en kısa sürede sonra erdirilmesi ve tekrarlanmaması için gerekli tedbirlerin alınmasıdır.” ifadeleri kullanıldı.

Bununla birlikte Bakü yönetiminin aklını başına toplayarak İran karşıtı eylem ve açıklamalarına son vermesi düşünülüyordu.

Aliyev, Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) Devlet Başkanları 9'uncu Zirvesi'nde yaptığı konuşmada, "Türk dünyasının coğrafi sınırları daha geniştir. TDT üyesi ülkelerin dışında yaşayan soydaşlarımızın hak, güvenlik ve milli kimliklerinin korunması, asimile olmamaları gibi konularına artık teşkilatımız bünyesinde her zaman önem verilmesinin zamanının geldiğini düşünüyorum. Genç neslin yaşadıkları ülkelerde kendi ana dillerinde eğitim alma olanakları olmalıdır. Maalesef Azerbaycan sınırları dışında yaşayan 40 milyon Azerbaycanlının büyük çoğunluğu bu olanaklardan yoksundur.

Türk devletlerinin dışında yaşayan soydaşlarımızın ana dillerinde eğitim almaları daima teşkilatımızın gündeminde olmalıdır. Bu yönde gerekli adımlar atılmalıdır. Azerbaycan, yurt dışında yaşayan Azerbaycanlıların hak ve özgürlüklerinin, güvenliklerinin sağlanmasına özel önem vermektedir. Biz, kaderin hükmüyle Azerbaycan'dan ayrı düşen soydaşlarımızın dilimizi, kültürümüzü, geleneklerimizi korumaları, tarihi vatanlarıyla bağlarını hiçbir zaman koparmamaları için çabalarımızı sürdüreceğiz." dedi.

İlham Aliyev'in açıklamaları İran'ın iç işlerine karışmaya çalıştığını gösteriyor.

Resmi makamlar ve Dışişleri Bakanlığı'nın bu konuda atması gereken adımların dışında; Aliyev'in geçen haftaki İran karşıtı açıklamalarının son iki aydaki birkaç gelişmeyle ilgili olabileceği görülüyor:

1-İran'da son iki aydır Batı ile bölgedeki bazı ülkelerin tam desteğiyle ortaya çıkan kargaşalar, onlar olayları şiddete dönüştürerek Suriyeleştirme projesini takip etmeye çalıştılar. 

Bu olaylarda Batı, farklı ülkelere çeşitli görevler verdi, Suudi Arabistan "İran International" adlı medyasını kullandı ve Irak Kürt Bölgesel Yönetimi (IKBY) ise ülkemize silah enjekte etme yeri oldu. İlham Aliyev de olaydan geride kalmamak için İran karşıtı açıklamalarda bulundu, Azerbaycan medyası da sahte Güney Azerbaycan bölgesi konusunu gündeme getirdi.

2-İran'daki Şah Çerağ Türbesi'ne düzenlenen terör saldırısında dahli olanların tutuklanması. Bakü yönetimi, cinayetin ana koordinatörünün Azerbaycan Cumhuriyeti'nden İran'a giriş yaptıktan sonra gözaltına alınmasından rahatsız olmuştur.

Onlar birinci etapta, Azerbaycan'ı istikrarsızlaştırmayı amaçlayan ve İran ile Suriye'de eğitim gördüğü iddia edilen bir terör grubunun tutuklandığı haberini yayınlayarak İran'ın açıklamasına yanıt vermeye çalıştı, ikinci aşamada ise Aliyev, İran karşıtı sözlerini ekledi. 

3-Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan'ın İran ziyareti ve Kafkasya'daki gelişmelere dair Cumhurbaşkanı Reisi'ye bilgi sunması ve Kafkasya meselelerinde İran'ın önemli ve etkin rolüne yaptığı vurgu Bakü yönetimini rahatsız etmiştir.

4-Devrim Muhafızları Ordusu, Ekim ayında Azerbaycan ile Ermenistan sınırı yakınında düzenlediği askeri tatbikatta Aras Nehri üzerinde köprü kurma tatbikatı yaptı. Bunun Azerbaycan hükümetine net bir mesajı vardı. Bakü tarafı ise Aras yakınlarında bir tatbikat düzenleyerek İran'a cevap vermeye çalıştı, ancak bu eylemin pek etkisi olmadı.

5-İran İslam Devrimi Lideri'nin yanı sıra ülkenin siyasi ve askeri yetkilileri Kafkasya’da jeopolitik değişimler ile haritanın değişimine karşı olduğunu dile getiriyor.

Yukarıda bahsedilen konular Aliyev'in son günlerde İran'a yönelik açıklamalarının sebebi sayılır. Bazı gelişmelerin devam ettiğine göre, Azerbaycan makamlarının İran karşıtı söyleminin sürmesi bekleniyor. Dolayısıyla Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev'in bu tür açıklamalarının tekrarlanmaması için İran Dışişleri Bakanlığının yanı sıra ilgili kurumların net ve kararlı bir yanıt vermesi gerekir.