روایات متضاد دولت و مخالفین درباره کودتای نافرجام ترکیه

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، دیروز پنجمین سالگرد کودتای نافرجام کودتای 15 جولای سال 2016 (25 تیرماه 1395) بود. دولت این کشور، نام سالگرد کودتا را «جشن دمکراسی و وحدت ملی» نام نهاده است. دیروز در بیش از دویست نمایندگی دیپلماتیک ترکیه در کشورهای مختلف جهان، مراسمی به این منظور برگزار شد و دولت و مردم، یاد جانباختگان را گرامی داشتند.

در شب کودتا، صدها ژنرال نیروهای مسلح ترکیه که از شاگردان و وابستگان مکتب فکری و سیاسی فتح الله گولن بودند، به قصد در اختیار گرفتن حکومت، چندین گردان را با تانک و تفنگ به میدان فرستادند.

اردوغان و افراد خانواده او در آخرین لحظات و تنها چند دقیقه قبل از دستگیری، موفق شدند با استفاده از بالگرد نظامی، از یک هتل بگریزند و خود را نجات دهند.

خلوصی آکار رئیس کل وقت ستاد مشترک نیروهای مسلح ترکیه، حتی پس از دستگیری، حاضر به همکاری با کودتاگران نشد و ناهماهنگی و ناشی گری های برخی سران کودتا در کنار مقاومت جسورانه مردم، موجب شد که ظرف چند ساعت، ورق برگردد و کودتا شکست بخورد. ده ها تن از شهروندان ترکیه، جسورانه در برابر تانک ها دراز کشیدند و ده ها تن دیگر نیز به تانک ها و سربازان حمله کردند. در جریان این کودتا،  251 نفر کشته و 2 هزار و 193 نفر نیز زخمی شدند.

کودتای نافرجام و پاکسازی های گسترده

کودتا، اگر چه نافرجام بود اما به شدت به بنیه علمی و تخصصی نیروهای مسلح ترکیه لطمه زد و نیمی از 350 ژنرال نیروهای دریایی، زمینی و هوایی، اخراج و زندانی شدند و شمار افسران عالیرتبه و درجه داران اخراجی هم به 60 هزار نفر رسید.

علاوه بر این، نزدیک به 115 هزار نفر از نیروهای پلیس، قوه قضائیه، وزارت بهداشت، وزارت آموزش، وزارت امور مالی و دارایی و صدها تن از کارمندان بانک ها و نهادهای دیگر اخراج شدند.

سلیمان سویلو وزیر کشور ترکیه اعلام کرده که در 5 سال اخیر، پلیس و نیروهای امنیتی ترکیه، به منظور دستگیری افراد وابسته به گولن، 135 هزار و 916 عملیات انجام داده اند.

دولت ترکیه بعد از کودتا در 8 دوره متوالی وضعیت فوق العاده امنیتی اعلام کرد و با استفاده از اختیارات گسترده بدون نیاز به حکم قاضی و با صدور بخشنامه های دولتی، به پاکسازی و تصفیه همه ارکان حکومتی و دولت از افراد متهم به کودتا پرداخت. با این حال، هنوز هم صدها تن از شاگردان گولن توانسته اند در ترکیه در اختفا و استتار بمانند و صدها تن دیگر نیز، در خارج از کشور، فراری هستند.

سالگردی برای اختلاف نظرهای مهم

اگر چه دولت اردوغان، سالگرد کودتا را به نام جشن دموکراسی و وحدت ملی نامگذاری کرده، اما واقعیت این است که نماد و نشانه چندانی از وحدت ملی به چشم نخورد و شواهد میدانی نشان دهنده این است که سران احزاب مخالف، نه تنها حاضر نیستند در کنار اردوغان بایستند و از آن شب سهمگین یاد کنند، بلکه روایات و تحلیل های متضادی از دلایل کودتا و نحوه برخورد با کودتاگران دارند.

کمال کلیچدار اوغلو رهبر حزب جمهوری خلق در این مورد گفته است: گروه تروریستی و خائن گولن، دموکراسی و اراده ملت ما را هدف قرار داد. سالگرد کودتا، دِین و بدهی ما به ملت ما است که آن شب، دولت را از کف خیابان جمع کرد. ما، نه شهدای خود را از یاد می بریم، نه حاضریم کسانی را فراموش کنیم که به خاطر منافع حزبی خود، چشم بر خطرات نفوذ گولن بستند و همه دروازه ها را به روی آنان گشودند».

تمل کاراملا اوغلو رهبر حزب سعادت گفته است:«ملت ما به وضوح به یاد دارد که چگونه، برای کودتاگران، جاده صاف کردند و کاری کردند که آنان در همه نهادها نفوذ کنند. این واقعه، از درس هایی است که سیاستمداران، دولت و ملت ما باید در آن تامل کنند. حزب حاکم، در استیلا و نفوذ آن خائنین، بیشترین نقش را ایفا کرد. حزب حاکم، به امر نهادسازی و قوانین نهادی بی اعتنایی کرد و همه جا را به گولنی ها سپرد. حالا هم به جای آن که از گذشته درس بگیرند و به فکر وحدت ملی باشند، سالگرد کودتا را به یک افسانه برای ایجاد سیستم اقتدارگرایانه خود تبدیل کرده اند».

مرال آکشنر رهبر حزب خوب هم با لحنی کنایی نوشته است:«کودتای 15 ژوئیه، تلاشی برای بر زمین زدن دموکراسی و نادیده گرفتن خواست ملت بود. من یک بار دیگر یادآوری می کنم که هیچ نیرویی نمی تواند در برابر اراده ملت، مقاومت کند».

علی باباجان رهبر حزب جهش و دموکراسی نیز گفته است:«در آن شب تاریخی، این پیام مقامات دولت نبود که دولت را نجات داد. ایثار و قهرمانی مردم ما بود که سینه در برابر تانک ها سپر کردند. پس فراموش نکنیم، چیزی که اهمیت دارد، قدرت مسئولین و اوامر نظامی آنها نیست، این خواست و اراده مردم است که بر هر چیزی ارجحیت دارد».

احمد داود اوغلو رهبر حزب آینده نیز با لحنی مشابه، حزب عدالت و توسعه را مسئول و مقصر اصلی نفوذ گولنی ها در نهادهای حکومتی می داند.

نقطه مشترک دیدگاه های منتقدین و مخالفین اردوغان این است که اساساً گروه فتح الله گولن، به کمک خود حزب عدالت و توسعه در همه نهادهای سیاسی و اجرایی ترکیه جا باز کرد و صاحب نفوذ و قدرت شد. اگر دولت، به گولن و شاگردان او باج نمی داد و وارد معامله سیاسی نمی شد، اتفاقات بعدی روی نمی داد.

اردوغان: ما را فریب دادند

اردوغان دیروز در سالگرد کودتای نافرجام ترکیه، یک بار دیگر به شکل شفاف و آشکار، در مورد چند و چون رابطه حزب خود با گروه گولن و فراهم شدن زمینه کودتا گفت: شفاف بگویم، آنان از عواطف دینی ما سوءاستفاده کردند و ما فریب خوردیم.»

اردوغان در ادامه، به تندترین شیوه ممکن، باز هم به مخالفین خود تاخت و چنین تعبیر عجیبی در مورد آنان به کار برد: «همچنان که با استفاده از تدابیر علمی، کف و موسیلاژ آلوده کننده دریای مرمره را از بین بردیم، صحنه سیاسی ترکیه را هم از عناصر آلوده، پاکسازی خواهیم کرد».

یکی دیگر از نکات مبهم و تاریک در مورد کودتای نافرجام سال 2016 میلادی، این است که سران احزاب مخالف دولت، بارها اعلام کرده اند: حالا که بال های نظامی، قضائی، اطلاعاتی و اقتصادی گروه گولن را افشا و دستگیر کرده اید، جناح سیاسی را هم معرفی کنید. نمایندگان اصلی آنها در ساختار سیاسی کشور و دولت و پارلمان، چه کسانی بودند؟ اما دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، هیچگاه به این سوال پاسخ نداده است.

در پایان باید گفت، کودتای نافرجام 15 جولای، یک رویداد سیاسی – تاریخی مهم بود که حکومت ترکیه را تا پرتگاه سقوط برد و مقاومت و حضور مردم در خیابان ها در دفاع از دموکراسی و دولت، یک فاکتور بسیار مهم و تعیین کننده بود، ولی بر اساس نظرات منتقدین و مخالفین حزب حاکم، با وجود آن که 5 سال از آن کودتا سپری شده، دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، به جای آن که حضور مردم را به یک نقطه عطف اشتراک نظر ملی تبدیل کند، در ایجاد وفاق ملی ناتوان بوده و بر مشی دوقطبی سازی جامعه تاکید ورزیده است.

در نتیجه، با آن که در شرایط کنونی، در ترکیه خطر بالقوه ای به نام احتمال ظهور کودتای نظامی جدید وجود ندارد، اما تبعات و پیامدهای دوقطبی سازی، دست کمی از آشوب نظامی ندارد.

انتهای پیام/