کرمانی‌ها چگونه به استقبال بهار می‌روند؛ از ریختن "سهن" تا پخت "کماچ" و تهیه "قوتو"
گروه استانها ـ مردم کهن‌سرزمین کرمان از مدت‌ها پیش از آمدن عید نوروز به استقبال بهار می‌روند، "سهن" می‌ریزند، "کماچ" و "سمنو" می‌پزند و "قوتو" تهیه می‌کنند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم ازکرمان، از زمان حکومت هخامنشی نوروز در ایران همراه با آیین‌های خاص برگزار می‌شده است و همچنان نیز با کمی تغییرات اجرا می‌شود. استان کرمان خاستگاه یکی از کهن‌ترین تمدن‌ها در تاریخ بشریت یعنی تمدن جیرفت است و مردم این دیار هم مانند سایر هموطنان، سال نو را با آداب و رسوم خاصی آغاز می‌کنند و از مدت‌ها قبل به استقبال بهار می‌روند.
از آنجا که کرمانی‌ها به میهمان‌نوازی معروف هستند و همیشه پیش از آمدن میهمان خود را برای استقبال از آن آماده می‌کنند، به‌هنگام نو شدن طبیعت و آمدن بهار نیز خود را به بهترین شکل ممکن مهیای آمدن بهار و نوروز می‌کنند.
از روزگاران قدیم در کهن‌سرزمین کرمان همانند دیگر نقاط ایران‌زمین، مردم به‌ویژه بانوان باسلیقه کرمانی جهت استقبال از بهار زیبا و دل‌انگیز اقدامات خاصی را انجام می‌دادند، تا ایام عید به بهترین شکل ممکن برگزار شود که برخی از این آداب هنوز بین مردم مرسوم است اما برخی دیگر در طول زمان به فراموشی سپرده شده است.
کرمانی‌ها قبل از نوروز خانه‌تکانی و گوشه و کنار خانه را از گرد و غبار پاک می‌کنند، لباس نو تهیه می‌کنند، اثاثیه کهنه را دور می‌ریزند و اسبابی نو را جایگزین آن می‌کنند، ظروف مسی را به رویگران برای جلادادن می‌سپارند، سبزه سبز می‌کنند و فرش و گلیم خانه را می‌شویند، سهن می‌ریزند و با آرد آن کماچ و سمنو می‌پزند، قوتو یا همان قاووت تهیه می‌کنند و شیرینی‌های تازه و آجیل و خشکبار برای پذیرایی از میهمانان مهیا می‌کنند.
حاضرشدن بر مزار اموات خود در روز پنجشنبه آخر سال، پهن‌کردن سفره هفت‌سین به‌هنگام تحویل سال، عیددیدنی کوچکترها از بزرگان فامیل و هدیه‌دادن بزرگان به بچه‌ها از آداب و رسومی است که از سالیان دور همچنان بین مردم این دیار کهن به‌جای مانده است.
پای صحبت‌های سید محمدعلی گلاب‌زاده مدیر مرکز کرمان‌شناسی نشستیم تا بیشتر با آیین‌‌ها و آداب و رسوم مردم کرمان برای استقبال از نوروز آشنا شویم. وی با بیان اینکه مردم کرمان در گذشته و تقریباً از 50 روز مانده به آغاز سال جدید به استقبال عید نوروز می‌رفتند اظهار داشت: برای استقبال از این عید باستانی ایرانیان کارهای متعددی انجام می‌دادند که اینک به برخی از آنها در این مصاحبه اشاره می‌کنم.
وی با ابراز اینکه مردم کرمان هرساله در دهم بهمن‌ماه مراسم جشن سده را برگزار می‌کنند که این مراسم در واقع آغازی برای برگزاری مراسم نوروز بود افزود: 10 روز بعد یعنی 40 روز مانده به نوروز مردم کرمان سهن (جوانه گندم) می‌ریختند.
این پژوهشگر تاریخ کرمان ادامه داد: برای ریختن سهن، مردم کرمان گندم را که از قبل خیس کرده بودند درون یک ظرف قرار می‌دادند و روی آن را می‌پوشاندند تا جوانه بزند و پس از چند روز آنها را از هم جدا و خشک و آسیاب می‌کردند تا از آرد آن برای پخت انواع شیرینی عید از جمله کماچ سهن و پخت سمنو استفاده کنند.
وی با بیان اینکه یکی از مهمترین فعالیت‌های بانوان کرمانی در چنین ایامی پختن کماچ سهن و سمنو است گفت: سهن یک ماده غذایی بسیار مغزی و مقوی است که به انسان توان می‌دهد.
گلاب‌زاده با اشاره به اینکه چهارشنبه‌سوری یکی دیگر از آیین‌های مردم کرمان در استقبال از نوروز است بیان کرد: در حقیقت مردم در شامگاه آخرین سه‌شنبه سال دور هم جمع می‌شدند و در این دورهمی آتشی برمی‌افروختند، از روی آتش می‌پریدند و این جمله را تکرار می‌کردند که "زردی من از تو و سرخی تو از من."
وی افزود: مردم بر این باور بودند که برای ورود به سال جدید انسان باید تمام زشتی‌ها و پلیدی‌ها را در آتش بریزد و بسوزاند و خاکستر آن را هم بر باد دهد تا وقتی پای سفره هفت‌سین می‌نشیند و با خدای خویش خلوت می‌کند دارای پاکی جسم و روح باشد و هیچ آلودگی در وجودش نباشد.
مدیر مرکز کرمان‌شناسی ادامه داد: اینکه ما گاهی با چهارشنبه‌سوری مخالفت می‌کنیم به‌باور من از ناآگاهی است، چرا که چهارشنبه‌سوری فلسفه عمیق اسلامی و انسانی دارد و هرگز نباید با آن مخالفت کرد البته رفتارهای زشتی هم که گاهی از طرف بعضی‌ها در چهارشنبه‌سوری انجام می‌شود که باید با آن مقابله کرد اما این بدان معنا نیست که با تمام آیین چهارشنبه‌سوری مخالفت شود.
وی با یادآوری اینکه از دیگر اقداماتی که مردم آن را لازمه نوروز می‌دانستند و قبل از چهارشنبه‌سوری انجام می‌شد خانه‌تکانی بود گفت: مردم در آستانه نوروز خانه‌های خود را تمیز و آب و جارو و بعد از آن در چهارشنبه‌سوری خانه دل را تمیز می‌کردند.
گلاب‌زاده با اظهار اینکه دوختن کفش و لباس نو نیز در آستانه نوروز بین مردم کرمان رونق می‌گرفت خاطرنشان کرد: در گذشته لباس‌فروشی و کفش‌فروشی به‌معنای امروز نبود و مردم باید از قبل به خیاط و کفش‌دوز مراجعه می‌کردند و اندازه لباس و کفش می‌گرفتند تا اندازه آنها لباس و کفشی آماده شود.
وی ابراز داشت: با آغاز سال جدید توپ شلیک می‌شد و به‌گویش مردم کرمان "توپ در می‌کردند" که این توپ در کردن به‌قول کرمانی‌ها در مراکز نظامی از جمله در پادگان صفرپنج در منطقه سرآسیاب انجام می‌شد و در اختیار دولت بود.
این پژوهشگر تاریخ کرمان با بیان اینکه در زمان سال‌تحویل مردم سفره هفت‌سین پهن می‌کردند که فلسفه آن شرح مفصل و عمیقی دارد ادامه داد: من معتقد هستم که یکی از تفکرهای روشن و عمیق نیاکان ما همین سفره هفت‌سین است و هرکدام از این هفت سین به‌اندازه یک دنیا ارزش و به‌اندازه یک جهانی معرفت و کمال درون خود نهفته دارد.
وی با اشاره به اینکه بعد از تحویل سال نیز دیدار با اقوام و خویشان و دوستان و آشنایان و همچنین زیارت اهل‌قبور در اولویت بود اضافه کرد: بازی‌های مختلفی نیز با فرارسیدن نوروز و در دیدارهای نوروزی انجام می‌شد که یکی از مهمترین آنها بازی با تخم‌مرغ بود.
گلاب‌زاده توضیح داد: در این بازی دو طرف تخم‌مرغی را در دست می‌گرفتند به‌شکلی که سر تخم‌مرغ کمی از دست بیرون بود و بعد تخم‌مرغ‌ها را به هم می‌زدند، هرکدام که تخم‌مرغش زودتر می‌شکست بازنده این بازی بود.
وی با ابراز اینکه مردم تا سیزده نوروز به دیدارهای نوروزی خود ادامه می‌دادند و با یکدیگر دید و بازدید می‌کردند گفت: در روز سیزده نوروز به‌طور حتم روز خود را در طبیعت می‌گذراندند و هیچ‌کس در این روز در خانه نمی‌ماند.
مدیر مرکز کرمان‌شناسی با اشاره به اینکه مردم در سیزده نوروز کنار درختان، جویبارها و سبزه‌زارها را انتخاب می‌کردند و از بودن در طبیعت لذت می‌بردند اضافه کرد: در این روز سبزه‌هایی را که قبل از نوروز کاشته و بر سر سفره هفت‌سین گذاشته بودند بیرون می‌انداختند.
وی با اشاره به اینکه در روزهای آغازین سال نو جشن نوروز در سطح شهرها برگزار می‌شد افزود: به‌عنوان مثال در زمان سال تحویل در ورودی بازار شهر کرمان در میدان ارگ که امروزه به نام میدان توحید نام‌گذاری شده است، نقاره‌چی‌های شهر به این قسمت بازار می‌آمدند و در طبقه بالای بازار که مشرف به میدان بود شروع به نقاره‌نوازی می‌کردند و مردم نیز در این محل جمع می‌شدند.
گلاب‌زاده با بیان اینکه در این مراسم پیام حکومتی به‌مناسبت نوروز هم خوانده می‌شد گفت: در این محل مردم جشن می‌گرفتند، شادی می‌کردند و یکی از اجتماعات کلان مردم کرمان بود که به‌مناسبت نوروز جمع می‌شدند.
وی با ابراز اینکه مراسم مردم کرمان به سیزده روز ابتدایی نوروز ختم نمی‌شد گفت: مردم کرمان در روز دهم اردیبهشت به‌مناسبت چهلم نوروز مراسم تن‌درستون را برگزار می‌کردند.
انتهای پیام/511/ن/ش+
