محدثی خراسانی: امکانات بدهید ولی دخالت نکنید/ عوام‌زدگی مدیران فرهنگی در بخش دفاع مقدس
مصطفی محدثی خراسانی گفت: یک مشکل ما عوام زدگی مدیران فرهنگی ما است. این مدیران به راحتی یک کتاب را که فقط اسم دفاع مقدسی داشته باشد چاپ می‌کنند، نگاه عمیقی به این مساله ندارند که این کتاب واقعاً پشتوانه فرهنگ شهادات و ایثار است.
به گزارش خبرنگار فرهنگی تسنیم، موضوع کتاب‌های دفاع مقدس و چالش‌هایی که این کتابها برای نشر با آن روبرو هستند از یک سو و ویژگی‌های کار در این حوزه برای شاعران و نویسندگان از سوی دیگر، موضوع جدی و مهمی است که خبرگزاری تسنیم قصد دارد در سلسله گفت‌وگوهایی به آن بپردازد. آنچه که در ادامه می‌خوانید گفت‌وگوی ما با مصطفی محدثی خراسانی شاعر کشورمان است که در حوزه دفاع مقدس و کتاب‌های این حوزه اطلاعات و البته تجربیات خوبی دارد و چالش‌های این موضوع را می‌شناسد:
ادبیات دفاع مقدس متولی ندارد
تسنیم: وضعیت کتاب‌های دفاع مقدس چه در حوزه داستان و چه در شعر را چگونه می‌بینید؟ وضع نشر کتاب‌های این حوزه چگونه است؟
کارهایی که در حوزه ادبیات دفاع مقدس منتشر می‌شود معمولاً نتیجه فعالیت چند مجموعه است. یک بخش را دفتر ادبیات مقاومت حوزه هنری، بخشی را انتشارات روایت فتح، بخشی را هم بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس منتشر می‌کند و اخیراً هم موزه انقلاب اسلامی در بخش دفاع مقدس کتاب‌هایی را منتشر می‌کند. علاوه بر این‌ها کسانی هم هستند که خودشان راساً دست به کارمی شوند و آثاری را منتشر می‌کنند. اما به نظر می‌رسد که یک راهبرد کلان و یک سیاست گذاری مدون در این حوزه وجود ندارد. یعنی جایی که متولی ادبیات دفاع مقدس باشد. البته منظور این نیست که بخواهیم جایی متولی انتشار شود بلکه جایی که متولی سیاست گذاری باشد و افقی را برای این کار ترسیم کند. یعنی یک برنامه‌ریزی در کار باشد که براساس آن این کارها پیش برود و بتواند در واقع جریان دفاع مقدس را همان طور که خودش زنده و پویا است، زنده و پویا نگه دارد و روز به روز متناسب با شرایط امروز ایران وجهان و فضای مقاومت جهان پیش ببرد. خود دفاع مقدس همچنان استمرار دارد و این جریان ادبیات و شعر و داستان و بخش‌های دیگر هم باید متناسب با این جریان یک استراتژی هدفمند داشته باشد اما متاسفانه جایی را که سیاست‌گذاری کلان ادبیات دفاع مقدس مدنظرش باشد و با جدیت پیگیری کند، نداریم.
گم شدن کتاب‌های ارزشمند میان انبوه کتاب‌های کم ارزش
تسنیم: منظورتان این است که کتابها بی هدف منتشر می‌شوند یا اینکه بر قالب کتابها و محتوایشان نظارت نمی‌شود؟
کتاب‌های دفاع مقدس گاهی ارزشمند هستند و در بین کتاب‌های منتشر شده به صورت انگشت شمار، کتاب خوب هم پیدا می‌شود ولی اگر این جریان تعریف شده باشد و استراتژی داشته باشد، نباید این سطح پراکندگی چه در سطح علمی کارها و چه در قالب انتشار آنها دیده شود. وقتی کارهای نازل و کم ارزش که به جز حرام کردن کاغذ کار دیگری نیست منتشر می‌شود، همان کارهای کم ارزشمندی هم که منتشر می‌شود در میان کتاب‌های کم ارزش گم می‌شود. همان کتاب‌های خوب وقتی در کنار کارهای بی هدف و پراکنده قرار می‌گیرد، تأثیر گذاری و پیش برد اهدافشان کم می‌شود. در صورتی که حوزه دفاع مقدس حوزه‌ای است که به راحتی می‌شود آن را جمع و جور کرد و لازمه‌اش این است که مثل بنیاد حفظ آثار و ارزشهای دفاع مقدس که بنیادی برای انتشار این کتابها است، یک گروه از افراد با ادبیات قوی و تاثیرگذار باشند که بتوانند در همه کشور سیاست گذاری کنند و نظارت داشته باشند. کار این نهاد باید این باشد که هدف گذاری کند و هنرمندان را تشویق کند. بعد هم تشکل‌ها شکل بگیرد و به کسانی که در حوزه ادبیات دفاع مقدس کار می‌کنند انگیزه بدهند. اما الان اینطور نیست و کارها به صورت بخش‌های مجزا انجام می‌شود.
تسنیم: چرا کتاب‌های دفاع مقدس ما به سمت کتاب‌های نازل و ضعیف از نظر ادبیات رفتند؟
یک مشکل ما عوام زدگی مدیران فرهنگی ما است. این مدیران به راحتی یک کتاب را که فقط اسم دفاع مقدسی داشته باشد چاپ می‌کنند، نگاه عمیقی به این مساله ندارند که این کتاب واقعاً پشتوانه فرهنگ شهادات و ایثار است و در افق آن جریان ریشه دار و تاثیرگذار شکل گرفته و قرار است این فرهنگ در سطح جهان امتداد پیدا کند. نگاهشان نگاه سطحی و نازلی هست و به همین خاطر هم کسانی کارشان پیش می‌رود که در این گردونه مدیریتی فقط بتوانند ظاهر کارشان را دفاع مقدسی نشان بدهند و آن مدیر را متقاعد کنند و کارشان هم پیش می‌رود. ولی افرادی با نگاه عمیق و استراتژی در کارشان سراغ این مدیران نمی‌روند. ما باید سراغ نویسنده‌ها و شاعرانی از این دست برویم نه اینکه منتظر باشیم آن فرد کتابش را زیربغلش بگیرد و دم اتاق مدیر دو ساعت منتظر بماند و وقت ملاقات بگیرد تا کتاب را به او نشان بدهد. متاسفاته فضا طوری شده است که خود تولیدکنندگان دنبال چاپ کتاب هستند تا با هزار ترفند و تلاش مدیر مربوط را متقاعد کنند. نمی‌خواهم بگویم کاری که می‌کنند بی ارزش است و اینکه خودشان پیگیر کارشان هستند، وجه منفی دارد اما وجود مدیران عوام زده روند کار را به این سمت و سو پیش می‌برد و این کارها را می‌پذیرند و منتشر می‌کنند. نهایتاً وقتی انسان نگاه می‌کند دریغ می‌خورد به حال این فرهنگ و این جریان که به جز اتلاف وقت و انرژی و هزینه حاصل دیگری ندارد و این کتابها در همان وزارت خانه یا نهادی که این کارها را انجام می‌دهد دپو می‌شود و مخاطب هم اقبالی به آن نشان نمی‌دهد.
تسنیم: این وسط چه اتفاقی برای شاعر و نویسنده‌ای می افتد که کارش به سطح قابل قبولی رسیده است؟ نهایتش این می‌شود که کاری تولید نکنند و سرخورده شوند؟
یک قضیه مهم اینجا وجود دارد در این حوزه کسی وارد می‌شود که قطعاً معتقد است و سفارش دل خودش را انجام می‌دهد و طبیعی است با این چیزها سرخورده نشود به همین خاطر کارشان را انجام می‌دهند ولی این روند سیاست گذاری از رونق این جریان می‌کاهد و به آن آسیب می زند وگرنه هیچ شاعر دفاع مقدس و نویسنده دفاع مقدسی که براساس اعتقاد و ایمان قلبی خودش پا در این مسیر گذاشته از برخوردهای اینگونه‌ای مدیران ما سرخورده نخواهد شد ولی قطعاً انگیزه‌اش کم می‌شود. وقتی اثری تولید کنید و روی دستتان بماند قطعاً سراغ خلق و تولید اثر دیگری نمی‌روید و این آسیب‌ها به جریان ادبیات دفاع مقدس می‌رسد.
محرومیت شاعران و نویسندگان انقلابی
تسنیم: درباره سختی کار تولید در حوزه دفاع مقدس یا فضای مقاومت که در امتداد آن تعریف می‌شود، توضیح می‌دهید؟ تولید این کتابها علاوه بر چالشی که نویسندگانشان با مدیران عوام زده دارند با چه چالش‌های دیگری مواجه است؟
البته کار کردن برای این فرهنگ و جریان جزو افتخارات است ولی کسی که گام در این مسیر می‌گذارد، ممکن است از خیلی وجوه دیگر در فضای فرهنگی کشور محروم شود. کسی که به اصطلاح ما صرفاً کار دفاع مقدس و کار انقلابی می‌کند در فضای عمومی و هنری و ادبی کشور با مشکلاتی مواجه می‌شود و جاهایی نسبت به او مواضعی خواهند داشت و ممکن است از برخی امکانات و حقوقی که به شکل طبیعی هر هنرمندی برخوردار است، در واقع محروم شوند و در خیلی جاهایی که باید دیده شوند ندیده گرفته شوند. این مشکل هم هست ولی همان ایمان و اعتقاد دوستان هست که آنها را در این راه نگه می‌دارد تا به مسیر و کار خودشان ادامه می‌دهند.
یک سازمان قدرتمند حامی ادبیات نیاز داریم
تسنیم: نویسنده‌های دفاع مقدس به چالش‌های دیگری هم اشاره می‌کنند مثل دخالت ناشر در کتاب بدون اجازه آنها، فشار خانواده شهید برای نشان دادن تصویری آرمانی از شهید، ویرایش نشدن کتابها و .... از این دست مشکلات باز هم سراغ دارید؟
وقتی یک فیلم دفاع مقدس یا یک سریال دفاع مقدس درسطح کلان ساخته می‌شود، چند وزارتخانه و نهاد بزرگ پشت این کار قرار می‌گیرند مثلاً به وقت شام تولید می‌شود و سازمان اوج با آن همه قدرتش می‌آید و نهادهای دیگر می‌آیند و کمک می‌کنند و کار را پیش می‌برند ولی این اتفاق در حوزه ادبیات کم می افتد. برای تولید یک کار فاخر و ارجمند در حوزه ادبیات چه شعر و داستان که آن هم لوجستیک خودش را می‌خواهد، حمایت‌هایی از این دست را می‌طلبد و باید یک سازمان قدرتمند بیاید و پشتیبان و حمایت کننده برای پیشبرد کار هنرمند شود و این اتفاق در حوزه ادبیات نمی‌افتد. کارهایی در سطح کتاب انجام شده است.
مثلاً کتاب «دا» را خانم حسینی نوشت و خودش هم شروع کرده بود اما بعد ویراستاران سوره مهر کمک کردند و آن را به یک شکل و شمایلی درستی رساندند و کتاب دیده شد. ضمن آنکه این کار با تمام ارجمندی‌هایش به لحاظ ادبی یک کار درجه یک نیست. کاری نیست که بتواند به اصطلاح پهلو بزند به کارهای درجه یک ما در ادبیات منثور ما در قرن اخیر. کتابی است که به دلیل همین حمایت‌های دولتی و ترویج آن و تقریض گرفتن توانست مقداری جا باز کند آن هم صرفاً در موضوع خود و نه به خاطر ارجمندی ادبی‌اش.
برای تولید یک رمان ماندگار در حوزه دفاع مقدس که بتواند به رمان‌های دهه‌های اخیر پهلو بزند و همچنین شعر قدرتمند به نظر من نیازبه پشتیبانی‌هایی داریم. این پشتیبانی‌ها باید از نوعی باشد که برای برخی فیلم‌های سینمایی می‌شود تا بتوانیم کارهای ماندگاری را تولید کنیم. این موضوع جزو آرزوهای مقام معظم رهبری هست که در حوزه دفاع مقدس کارهای ادبی فاخری در سطح جهانی تولید شود و اگر قرار است این اتفاق بیفتد باید این روند طی شود.
تسنیم: منظورتان این است که سازوکار قدرتمندی باشد که نویسنده‌ها را از لحاظ ادبی ارتقا دهد و بر سطح کارها نظارت کند؟
بله مثلاً اگر کسی الان بخواهد سینمایی دفاع مقدس تولید کند، می‌داند باید سراغ حاتمی کیا برود بعد او را از هر نظر حمایت کند امکانات قرار بدهد تا بتواند یک فیلم خوب تولید کند. در حوزه ادبیات هم ما باید این روند را داشته باشیم. معاونت ادبیات و شعر داشته باشیم که این کارهای کلان را انجام دهیم. الان شعر در وزارت ارشاد کجاست؟ یک اتاق هم ندارد. فکر نمی‌کنم با این همه ظرفیتی که ادبیات در جامعه دارد این جایگاه شایسته باشد. همه هنرهایی که داریم وامدار شعر هستند و از شعر الهام می‌گیرند چه در طول تاریخ و چه در وضعیت کنونی. باید این اتفاق شکل بگیرد تا بتوانیم در حوزه ادبیات قد علم کنیم و کارهای فاخر و بزرگی داشته باشیم.
امکانات بدهید ولی فضولی نکنید
تسنیم: البته به نظر می‌رسد عده‌ای نظر مخالف شما را دارند و معتقدند باید راه ادبیات از راه حاکمیت جدا باشد و دخالت دولت بیشتر آسیب زا است تا کمک کننده و ادبیات هم بالاخره راه خودش را می‌رود. نظر شما چیست؟
در طول تاریخ واقعاً این اتفاق افتاده است که دولت کار نداشته باشد و حمایتی نکند و خود به خود کار فاخر تولید شده باشد؟ این حرف‌ها تعارف است. این حرف از یک منظر درست است که دولت کمک کند ولی دخالت نداشته باشد. یعنی به عنوان کمک بیایند اما برای تولید کار مانع ایجاد کنند و با نظرات غیرکارشناسی، هنرمند و شاعر و نویسنده را محدود کنند. از این نظر می گویند دولت دخالت نکند وگرنه امکانات بدهید ولی فضولی نکنید. وقتی چهار تا شاعر و نویسنده بزرگ را شناختید و به کارشان اطمینان کردید، دیگر در کارشان دخالت نکنید فقط امکانات بدهید تا جلو بروند. همان اتفاقی که در سینما می‌افتد؛ فهمیدند حاتمی کیا بچه انقلاب است، پایبند این ارزش‌ها است و توانمندی‌اش را هم دارد همه امکانات در اختیارش قرار می‌دهند بالای سرش نمی‌ایستند بگویند که این کار را بکن و آن کار را نکن.
تسنیم: به نظر می‌رسد در سال‌های اخیر فیلم دفاع مقدسی هم کمتر تولید می‌شود آیا این ضعف در حوزه ادبیات داستانی دفاع مقدس است که به تولید فیلم‌هایی از این جنس آسیب می‌زند یا دلایل دیگری را باعث کم شدن تولید فیلم می‌دانید؟
قطعاً اگر این مادر سینما و فیلم نامه و ادبیات نمایشی، یعنی همین داستان‌ها و رمان‌ها و کارهای حوزه ادبیات داستانی تقویت شود و به تولید آثارخوب ادبیات داستانی دفاع مقدس از وجوه مختلف منجر شود، دست سینماگران و اهالی تئاتر و هنرهای نمایشی ما پرتر خواهد بود تا آثار باشکوه‌تری تولید شود. قطعاً این ارتباط دو سویه است و اگر ما فقری در حوزه ادبیات نمایشی و سینمایی می‌بینیم، بخشی از آن متأثر از کم کاری در حوزه ادبیات است.
انتهای پیام/
