درسهای طرح پایش سلامت ایرانیان
خبرگزاری تسنیم: اجرای طرح پایش سلامت قد، وزن و فشار خون ایرانیان که طی یک هفته انجام شد، علاوه بر آنکه افتخاری را نصیب سازمان نظام پرستاری کرد که پیشگام طرحهای سلامت نگر در کشور باشد. در عین حال درسهای بسیار ارزشمندی به همراه داشت.
اشاره: طرح پایش سلامت ایرانیان که در سازمان نظام پرستاری تدوین و در شورای عالی این سازمان تصویب شد، در طی چندین جلسه در نهادهای مختلف بررسی و در نهایت مقرر شد، توسط معاونت بهداشت وزارت بهداشت و درمان اجرا شود. این طرح از شنبه 14 تا پنجشنبه 19 اردیبهشت در سراسر کشور انجام شد. در مدت 6 روز اجرای این طرح به بیش از 3 میلیون نفر از هموطنان خدمت ارائه شد.
با توجه به عظمت این طرح و آثار همه جانبه ای که دارد بجاست دستاوردهای طرح و درسهای حاصله از آن در مجامع علمی – حرفهای مورد بررسی و نقد قرار گیرد. در این یادداشت سرخط موضوعات قابل طرح در چنین مجامعی به شرح زیر بیان میشود. بدیهی است با موشکافی بیشتر میتوان نکات بیشتر و ارزندهتری را به این فهرست اضافه کرد.
در بعد برنامهریزی طرح، استفاده از بدنه نیروهای با نشاط و کارآمد پرستاری و در کنار آنان اساتید و دانشجویان دانشکدههای پرستاری در رشتهها و مقاطع مختلف اعم از پرستاری، مامایی، اتاق عمل و هوشبری همراه با کارکنان بخش بهداشت دانشگاهها از نکات مثبتی بود که در بسیاری موارد به همدلی بیشتر و درک متقابل از اهمیت کار در بخشهای مختلف انجامید.
اما محدودیت زمان بین تصویب نهایی طرح و شروع آن که در تاریخ 28/1/92 اعلام رسمی تصویب و شروع عملیات هماهنگی است تا 14/2 که شروع عملیات است، هماهنگی بخشهای مختلف را سخت کرد. به نظر می رسد فرمول استفاده از سه نفر دانشجو در رشتهها و سنوات مختلف و پسر و دختر ترکیب مناسبی برای ارائه خدمت بود. زمان ارائه خدمت در طرح از ساعت 9 تا 5 بعدازظهر بود اما به دلیل عدم پشتیبانی در بسیاری از مراکز به ساعت اداری محدود شد. این امر دسترسی مردم را به شدت کاهش داد. با این حال برنامه زمانی از نظر فصل سال و معتدل بودن امکان حضور مراجعان را به خوبی فراهم میآورد.
از جنبه تجربه مشارکت کنندگان در طرح: مردمی که در طرح مراجعه کردند، چون خدمت رایگان و با ارزشی را دریافت کردند، میزان رضایتمندی زیادی داشتند اما از ساعت ارائه خدمت و محل آن گلایههایی وجود داشت. نقطه ضعف دیگر در اختیار نداشتن جزوه آموزشی برای آموزش مردم در موضوع فشارخون و چاقی بود. با اینکه جزوه آموزشی در طرح پیشبینی شده بود، فقدان اعتبار لازم مانع از چاپ و انتشار آن شد.
این طرح برای قریب به اتفاق دانشجویان دانشکدههای پرستاری مامایی و همکاران بالینی، تجربهای خوشایند و فرصت خوبی برای یادگیری و تعامل با مردم بود. شاید مهمترین دستاورد حرفهای این طرح وارد کردن هر چه بیشتر همکاران به عرصهای بسیار مهم اما مغفول به نام خدمات جامعه نگر باشد.
این طرح محکی برای نهادهای سلامت به ویژه معاونت بهداشتی وزارت بهداشت بود تا چابکی و فعال بودن خود را در تضمین و ارتقاء سلامت مردم مورد نقد و ارزیابی قرار دهد. به ویژه اینکه اجرای چنین طرحها و ارائه چنین خدماتی ذاتی این نهادها است.
امروزه نظام ارجاع پیشین مورد بازنگری قرار گرفته و ظاهراً قرار است مکانیزم پزشک خانواده جایگزین آن شود. اما با استفاده از این طرح میتوان به این واقعیت رسید که کار تیمی بهتر از کار فردی جواب میدهد و حضور فعال پرستاران در سطوح سهگانه پیشگیری به کارآمدی این طرح کمک میکند.
با نگاهی به حجم خدماتی که در این مدت کوتاه و علیرغم بی توجهی بعضی مراکز در اجرای تعهداتشان، توسط پرستاران صورت گرفت هر مدیر خلاقی را به سمت استفاده از توان همه تیم سلامت در نظام ارجاع و تغییر طرح پزشک خانواده به راه اندازی مراکز سلامت خانواده و جامعه ترغیب میکند.
دانشکدههای پرستاری مامایی در سایه این طرح توان خود را برای حضور موثر و جدی آموزش عملی موضوعات سلامت و پیشگیری از بیماریهای غیر واگیر، مشاوره و راهنمایی سلامت مردم مورد ارزیابی قرار دادند.
با اینکه میزان مشارکت و دلسوزی دانشکدهها در این طرح از صفر تا صد متغیر بود، اما در مجموع توان تأثیرگذاری دانشکدههای پرستاری و مامایی در موضوعات اساسی سلامت یک بار دیگر در مقابل چشم منتقدان به نمایش درآمد.
رایگان بودن خدمات به این اقدام رنگ و بوی خداپسندانه داده و کار را در قالبی معنوی و اخلاقی به تجربهای ماندگار تبدیل کرد و اگر نوعی حماسه حرفهای برای این اقدامات تعبیر کنیم، این حماسه وابستگی تمام و کمال به انساندوستانه و داوطلبانه بودن این خدمت داشته و دارد. به نظر میرسد موضوعات سلامت را باید تا جای ممکن از رابطه مستقیم مالی بین مردم و ارائه دهندگان خدمت بر کنار نگه داشت.
اجرای این طرح با اینکه زحمات زیادی به همکاران و هزینه مالی بر سازمان نظام پرستاری تحمیل کرد. اما از افتخاراتی است که در کارنامه این سازمان و این حرفه مقدس باقی میماند.
بسیاری از کشورهای موفق در مهار بیماریهای غیر واگیر از مدلی مشابه استفاده کردهاند و این امتیاز به نام سازمان نظام پرستاری ثبت شد که اولین نهاد غیر دولتی است که به این موضوع مهم به طور عملی جامه عمل پوشید. در عین حال ضعفهای درونی این سازمان در اجرای چنین طرحی شناسابی و برطرف میشود.
اطلاع رسانی، هماهنگی، نظارت و پیگیری از نقاط ضعف بسیار اساسی این طرح است و همان گونه که گفته شد، اگر این ضعف وجود نداشت، شاید آمار مراجعان بسیار بیش این میشد. البته سرفصلهای دیگری مثل همکاریهای درون بخشی، برون بخشی، روش اجرایی از جنبه فنی (روش اندازهگیری قد، وزن و فشارخون، انجام مشاوره و نظایر آن)، روشهای ثبت دادههای به دست آمده استفاده از دادهها در پرونده الکترونیک سلامت و سایر موضوعات مربط باقی میماند که به جای خود قابل بحث است.
با توجه به اینکه در حین اجرا تجارب ارزشمندی به دست آمده پیشنهاد میشود بخشهای مختلف اجرایی طرح فرصتی را برای مجریان در حوزه مربوطه ایجاد کنند تا به صورتهای مختلف کتبی، خاطره نویسی و ترجیحاً شفاهی و رودررو درسهایی که از این طرح بزرگ آموختهایم را مرور کرده و از این طرح فرصتی برای یادگیری بسازند.
عباس عباس زاده،مشاور علمی طرح پایش سلامت ایرانیان ونائب رئیس شورای عالی نظام پرستاری
انتهای پیام /