میزگرد تسنیم ـ بخش نخست| سهم انسان در آتش‌سوزی‌های فارس/ چرا بسیج را برای مهار آتش‌سوزی‌ها به کار نگرفتیم؟+ فیلم
گروه استانها ـ میزگرد تخصصی منابع طبیعی و آتش‌سوزی منابع طبیعی و جنگل‌ها به میزبانی خبرگزاری تسنیم برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از شیراز، « مسئله محیط زیست، مسئله این دولت یا آن دولت، مسئله این شخص یا آن شخص و مسئله این جریان و آن جریان نیست بلکه موضوعی کشوری و ملی است که باید برای حل مشکلات مرتبط با آن همه دست به دست یکدیگر دهند.
جنگل‌ها و مراتع ریه‌های تنفسی شهرها و عوامل نگهدارنده خاک است، دستگاه‌های مسئول باید قاطعانه با تعدی به جنگل‌ها به هر بهانه مقابله کنند».
این عبارات بخشی از فرمایشات مقام معظم رهبری درباره منابع طبیعی و جنگل‌ها در اسفندماه 93 است. این مسئله علاوه بر اینکه اهمیت حفظ جنگل‌ها را می‌رساند نشان می‌دهد که برای حفظ و نگهداشت جنگل و محیط زیست یک عزم ملی نیاز است.
با وجود اهمیت این مسئله اما هر ساله جنگل‌ها، مراتع و منابع طبیعی در کشور به ویژه استان فارس دچار آتش‌سوزی می‌شود که علاوه بر اینکه سرمایه ملی را از بین می‌برد برای کشور و استان نیز هزینه‌‌های زیادی دارد.
سلسله آتش‌سوزی‌ها در استان فارس از نیمه‌های بهار سبب شد که در یک میزگرد تخصصی این موضوع با حضور مسئولان به بحث و بررسی گذاشته شود.
این میزگرد به میزبانی خبرگزاری تسنیم و با حضور محمدرضا امیری، فرماندار شیراز، رحیم آزادی مدیرکل بحران استانداری فارس، سید کاظم موسوی، فرمانده یگان ویژه امداد طبیعت منابع طبیعی استان فارس، حمید ظهرابی مدیرکل محیط زیست استان فارس، غلامی مدیرکل اسبق منابع طبیعی استان فارس و نمایندگان روستای ظفرآباد شیراز برگزار شد.
قسمت اول این میزگرد در ادامه می‌آید:
تسنیم: ابتدا مقداری درباره سرانه جنگل در استان فارس بفرمایید که این میزان چه اندازه است و آتش‌سوزی‌ها و دیگر آفات چه تاثیری در میزان این سرانه داشته است.
موسوی: وسعت عرصه‌های منابع طبیعی در استان فارس 10.2 میلیون هکتار است که 2.2 هکتار آن جنگل، 7.3 میلیون هکتار مرتع و الباقی متاسفانه بیابان است. سرانه هر نفر از جنگل با توجه به مشکلاتی که به ویژه در چند سال اخیر رخ داده از جمله آفات، بیماری‌ها و همچنین آتش‌سوزی‌هایی که در دو سال گذشته بیشتر شده، سرانه هر فرد از جنگل کاهش یافته که در حال حاضر نمی‌توان آمار دقیقی را ارائه داد.
تسنیم: درباره وضعیت آتش‌سوزی‌ها و اقداماتی که برای مقابله با آن انجام شده توضیح بفرمایید و اینکه نسبت به سال گذشته بیشتر شده است یا کمتر؟
موسوی: یک آمار مقایسه‌ای از امسال و سال گذشته می‌گویم؛ در 3 ماهه نخست سال گذشته 13 فقره آتش‌سوزی در مراتع داشتیم که وسعت آنها 83 هکتار بوده و 22 فقره در حوزه مراتع مشجر یا اصطلاحا جنگل و در مجموع 35 فقره آتش‌سوزی به مساحت 126 هکتار بوده است. اما متاسفانه در سال 99 سه ماهه اول 153 فقره آتش‌سوزی در مرتع داشتیم که هزار و 450 هکتار دستخوش حریق شده و در جنگل‌ها هم 68 فقره داشتیم که 311 هکتار می‌شود.
آمار با جزئیات تا نیمه اول تیرماه در استان فارس 196 فقره آتش‌سوزی در مراتع به مساحت 1684 هکتار و 102 فقره در مراتع مشجر به وسعت 517 هکتار داشتیم که 25 فقره به دلیل عوامل طبیعی از جمله صاعقه رخ داده و 273 مورد دیگر عامل انسانی داشته است.
در مجموع تا نیمه نخست تیرماه در استان فارس 298 فقره آتش‌سوزی در عرصه‌های منابع طبیعی رخ داده که 2201 هکتار شده است.
تسنیم: میزان خسارت در این مواردی که ذکر شد، چقدر بوده است؟
موسوی: خسارت باید به صورت کلی بیان شود؛ یک تفاوت دیدگاهی درباره آتش‌سوزی‌ها و میزان خسارت بین کسانی که در حوزه خبر هستند با منابع طبیعی وجود دارد. از منظر تخصصی آتش‌سوزی‌ای که درختان، درختچه‌ها، بوته‌های چند ساله، گرامینه‌های یک ساله، لاش برگ و خاک برگ را به خاکستر تبدیل کند، آتش‌سوزی با خسارت صددرصد اعلام می‌شود.
اما اغلب آتش‌سوزی‌ها در سطح استان فارس، آتش‌سوزی‌های سطحی هستند به این دلیل که شدت باد در این فصل زیاد است، تمرکز آتش در کنده درختان کم می‌شود و آسیب کمتری به درختان می‌رسد. اصطلاحا به واسطه حرارتی که از زیر درخت عبور می‌کند، می‌گوییم که درختان تب کرده‌اند در استان فارس کنده‌سوزی بسیار بسیار کم رخ می‌دهد بنابراین باید سطح خسارت واقعی را بر حسب این موارد را محاسبه کنیم اما بیشترین آتش‌سوزی‌ها در شهرستان‌های فراشبند، کازرون، خنج، ممسنی و فیروزآباد رخ داده است.
تسنیم: استان فارس در آتش‌سوزی جنگل‌ها سابقه طولانی دارد؛ آیا برنامه جدی از سمت منابع طبیعی برای احیا و بازسازی جنگل‌ها وجود دارد؟
موسوی: همانگونه که می‌دانید بعد از هر حریق بخشی از گونه‌های گیاهی کاملا از بین می‌رود بنابراین حفظ، احیا، توسعه و بهره‌برداری از جنگل در دستور کار منابع طبیعی و سازمان جنگل‌ها وجود دارد.
برنامه حفاظتی و احیا وجود دارد اما اطلاع‌رسانی در این زمینه ضعیف بوده است؛ این امر به صورت بذرپاشی و کپه‌کاری انجام می‌شود که البته برای احیا با محدودیت‌های اعتباری روبه‌رو هستیم.
یکی از اقدامات خوبی که برای حفظ و احیای جنگل‌ها صورت گرفته، عدم واگذاری مناطقی است که دچار آتش‌سوزی شدهاند. این دستورالعمل از سوی سازمان جنگل‌ها صادر شد که به هیچ عنوان مناطقی که دستخوش آتش شدهاند واگذار نشود.
تسنیم: در گذشته این امر اتفاق می‌افتاد؟
موسوی: متاسفانه در بعضی مواقع، بله. در نقاطی که بر ما مسجل بود که آتش‌سوزی عمدی رخ داده و پرونده واگذاری شد، تلاش می‌شد که این اقدام صورت نگیرد اما خلاهای قانونی وجود دارد که گاه از این خلاها استفاده می‌کردند. به طور مثال اگر برای واگذاری به فردی مجوز داده نمی‌شد و آن فرد از کانال دیگری و به نام دیگری این اقدام را پیش می‌برد.
غلامی: بحث منابع طبیعی قصه هزار و یک شب است، در منابع طبیعی مهمترین و نخستین هدف حفظ جنگل‌ها و بعد از آن احیا و توسعه و بهره‌برداری است.
برای رسیدن کامل به این هدف ساختار منابع طبیعی باید تغییر کند، اما تا زمانی که منابع طبیعی اولویت‌های دسته چندم وزارت جهاد کشاورزی است این آش همان آش و کاسه همان کاسه است. منابع طبیعی در استانها باید یک دستگاه مستقل باشد.
تسنیم: این یکی از نقاط چالشی در بحث منابع طبیعی است؛ چراکه منابع طبیعی و محیط زیست زیر مجموعه وزارت خانه‌ای هستند که در تضاد و تناقض کامل منافع هستند. از طرفی جهاد کشاورزی برنامه‌های توسعه‌ای برای کشاورزی دارد از طرفی منابع طبیعی وظیفه حفظ و حراست از اراضی و مراتع را دارد.
غلامی: دقیقا به همین شکل است. در جهاد کشاورزی می‌گویند، بستر کاشت بیشتر و تولید بیشتر اما در منابع طبیعی تاکید بر حفظ و حراست و نگهداری است و این در تعارض کامل است.
جهاد کشاورزی در استانها نماینده وزارت خانه است و این یعنی عملا منابع طبیعی جایی برای بروز وظایف و اهداف خودش ندارد و خود به خود به حاشیه می‌رود و به عبارتی اولویت دسته چندم می‌شود.
با شرایط کنونی و با وجود نگرانی‌هایی که از سوی فعالان این عرصه و سمن‌ها برای انتقال منابع به نسل‌های آینده وجود دارد، اما تا به امروز نتوانستیم در منابع طبیعی یک بسیج مردمی به وجود بیاوریم.
مشکل کجاست؟ چرا ما برای هر موضوعی از توان بسیج استفاده می‌کنیم اما برای جایی مثل آتش‌سوزی‌ها هنوز موفق نشده‌ایم از نیروهای مردمی خوب استفاده کنیم.
در بسیاری از مواقع آتش‌سوزی طبیعی با عواملی طبیعی مهار می‌شود اما ما نباید منتظر طبیعت باشیم که آتش‌سوزی را برای ما مهار کند. آیا امروز از پتانسیل و ظرفیت‌های مردمی به خوبی استفاده می‌شود.ما امروز اگر از جوامع محلی، بهره‌برادران و روستائیان استفاده کنیم می‌توانیم در زمینه حفاظت جنگل‌ها از آتش به سرانجام مثبتی برسیم.
اما اولین و مهمترین اتفاقی که در منابع طبیعی باید بیفتد، اصلاح ساختار است. این کاری است که مجلس باید انجام دهد و انتظاری که از مجلس انقلابی این دوره می‌رود این است که با اصلاح ساختار یک هدیه به منابع طبیعی بدهند.
منابع طبیعی هم مثل محیط زیست به یک سازمان تبدیل شود، سازمانی که از نظر چارت سازمانی زیر نظر نظر ریاست جمهوری در حد وزیر باشد.
تسنیم: موضوعی که نه تنها در استان فارس بلکه در تمام مناطقی که دارای جنگل هستند مطرح می‌شود این است که یک بی‌توجهی ریشه‌دار در میان متولیان امر نسبت به حفظ جنگل‌ها و عرصه‌های طبیعی وجود دارد، به این شکل که تا تابستان و بحث آتش‌سوزی‌ها داغ است، این حساسیت دیده می‌شود اما پس از آن هیچ اقدامی برای پیشگیری و آموزش جوامع محلی انجام نمی‌شود. به عبارتی بحران از پیش مدیریت شده نیست.
آزادی: سازمان مدیریت بحران کشور و زیرمجموعه‌اش در استانها وظایفی را بر عهده دارند. در بحث بحران 4 مرحله مدیریت بحران، پیشگیری، آمادگی مقابله با بحران، بازسازی و باز تولید را در بحران داریم.
متاسفانه در سال 98 و 99 در استان فارس درگیر یک سری بحران‌های متعددی شدیم که از سیل 98 شروع شد و تا آتش‌سوزی، زلزله، رانش کوه و غیره ادامه داشت.
در سال 98 قانون مدیریت بحران مصوب شد، به تایید شورای نگهبان رسید و در نهایت به استانها ابلاغ شد و وظیفه هر دستگاه نیز در وقوع یک بحران مشخص شده است.
این وظایف را ما به تمام دستگاه‌ها ارسال کردیم و در جهت حفظ جنگل‌ها و مراتع یک دستورالعملی با 34 بند ابلاغ کردیم که هر دستگاه چه وظیفه‌ای دارد. در همین راستا نیز 5 جلسه ستاد استانی در سال 99 داشتیم.
نخستین اقدامی هم که انجام شد این است که در هر شهرستانی چقدر جنگل و مراتع داریم؟ اول باید داده داشته باشیم، نقشه راه داشته باشیم تا بتوانیم وارد مقوله عملیاتی و اقدامی شویم.
دومین اقدامی که انجام شد، بررسی راه‌های دسترسی به جنگل‌ها و مراتع است. این موضوع بسیار مهم و حساس است چراکه اگر می‌خواهیم جنگل‌ها و مراتع حفظ شود باید راه‌های دسترسی به اینها مشخص باشد تا در شرایط خاص و زمان آتش‌سوزی آمادگی داشته باشیم.
البته نکته مهم‌تر این است که نباید اجازه دهیم از ابتدا حریقی رخ دهد، بحرانی شکل بگیرد تا اینکه به دنبال رفع آن باشیم. برای این امر باید ابتدا محیط‌بانان، غرق‌بانان و دیده‌بانان را در عرصه منابع طبیعی اضافه کرد حتی از توان دهیاران و شوراها و نیروهای مردمی استفاده کرد اما آنچه وظیفه مدیریت بحران استان بوده ما انجام دادیم.
وظیفه ما این بوده که به شوراها، دهیاری‌ها و فرمانداری‌ها نکاتی را که باید انجام شود، اعلام کنیم که این کار را انجام دادیم
در کل شهرستان‌ها اعلام کردیم که جلساتی برای مقابله با آتش‌سوزی گرفته شود، هر دهیار و بخشداری را موظف کردیم که تیمی را تشکیل دهد و به آنها آموزش دهد.
اما نکته این است که وقتی از مردم می‌خواهیم که برای اطفای حریق وارد میدان شوند باید امکانات و تجهیزات مناسب نیز برای آنها داشته باشیم.
تسنیم: همه ما می‌دانیم که با تشکیل جلسه و اعلام دستورالعمل نمی‌توان بحران را مدیریت و کنترل کرد. در بسیاری از موارد مردم با دست خالی خودشان به اطفای حریق می‌پردازند.
آزادی: من از مردم تشکر می‌کنم اما ما نیز وظیفه خود را انجام دادیم. از مجموع آتش‌سوزی‌ها 5 درصد عوامل طبیعی دارد و 95 درصد مابقی بر اثر عوامل انسانی رخ می‌دهد. این کم کاری رسانه‌ها نیز هست که در این زمینه مطلبی نمی‌نویسند.
منظور من این است که چرا رسانه کاری نمی‌کند، مسئول باید جواب دهد اما رسانه چرا درباره برخوردهای قضایی و انتظامی با افراد خاطی مطلبی نمی‌نویسد. اینها باید اطلاع‌رسانی شود.
تسنیم: رسانه‌ها همیشه در میدان بودند و به وظایف خود نیز عمل کردند، شما در برنامه‌هایتان چه اقداماتی برای فرهنگ‌سازی داشتید؟ اگر عوامل انسانی در آتش‌سوزی جنگل سهم زیادی دارد و مردم چه سهل‌انگارانه و چه تعمدا مقصر هستند که این موضوع قبول هم هست اما بحث اصلی بر سر آموزش و پیشگیری است.
آزادی: برای اینکه در زمینه حفظ و حراست اقدامات موثری انجام شود باید متناسب با امکانات و داشته‌ها این کار را انجام داد.
سازمان مدیریت بحران با هماهنگی که در سطح کلان انجام شده اعتباراتی را برای سازمان منابع طبیعی و جنگل‌ها اختصاص داده که یک 50 میلیارد، یک 5 میلیارد و یک 10 میلیارد بوده است.
ما در استان هم مسئولان امر از مدیرکل منابع طبیعی، محیط زیست و رئیس سازمان برنامه و بودجه را آوردیم و جلسه گرفتیم که برای پیشگیری باید چه اقداماتی انجام شود.
نخستین کاری که باید در سطح استان انجام می‌شد، اضافه کردن دیده‌بانان و غرق‌بانان بود که برای این کار هم به سازمان برنامه و بودجه کتبا اعلام کردیم تا اعتباراتش تامین شود.
تسنیم: در بحث تجهیزات مطرح شد که اعتبارات کافی نیست اما از طرفی اعلام کردید که در یک مرحله 50 میلیارد تومان به منابع طبیعی واگذار شده، این دو مسئله چگونه با هم جمع می‌شود.
آزادی: این مبلغ حدود 70 میلیارد تومان در سطح کلان و ملی بوده اما سهمیه استانی این نیست.
تسنیم: سهمیه استانی چقدر است؟
آزادی: سهمیه استان را منابع طبیعی باید جواب بدهد که آیا این پول را گرفته و کجا هزینه کرده است؟
ادامه دارد ....
انتهای پیام/424/ش
