گرد و غبار فراموشی بر صنایع دستی نطنز؛ ماهرترین کاشی‌سازان اصفهان حال و روز خوشی ندارند

به گزارش خبرگزاری تسنیم از  نطنز ، صنایع دستی و هنرهای سنتی بخشی از هویت و فرهنگ یک جامعه و بخشی که حافظه تاریخی، اعتقادی و اجتماعی یک جامعه را شکل می دهد و قطعا انتقال صحیح و حفظ آن آیینه تمام‌نما از احوالات و سیری است که یک جامعه تا به امروز داشته است.

متاسفانه نگاه امروز مردم به صنایع دستی یک نگاه کاملا تجملی است و کالای هنری و سنتی برایشان یک کالای لوکس محسوب می‌شود و هرگز آن را بخشی از سبد فرهنگی لحاظ نمی‌کنند و از طرفی همین هزینه‌ای که برای هنر به عنوان کالای لوکس می‌شود بیشتر صرف خرید آثار کپی وارداتی می‌شود و از این رهگذر هنرمندان جامعه نفعی نمی‌برند.

حمایت‌ها از هنرمندان صنایع دستی در زمینه اشتغالزایی و تنها گذاشتن جوان‌ترها در مسیر پرتلاطم اشتغالزایی باعث شده که بسیاری از آنان عطای هنرشان را به لقایش ببخشند ولی آن‌هایی که مقاوم‌تر بوده مانده‌اند و با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند.

این بار در این گزارش به نطنز، شهر فیروزه‌ای که مشرف بر کویر مرکزی ایران است و روزگارانی نه چندان دور در ردیف معدود شهرهای خودکفای ایران بوده است به طوری که دارای دو بازار، یکی راسته بازار و دیگری پشته بازار بوده که همه کارگاه‌های کوچک و بزرگ هنری و صنعتی در این بازار دائر بوده است، سر زدیم.

در این بازار بیش از 100 مغازه، حجره و کارگاه کوچک و بزرگ در مشاغلی مانند چاقوسازی، تعمیر ادوات جنگی، سپرسازی، انواع قفل‌های رمزی، آهنگری، ساخت انواع بیل‌های کشاورزی معروف به بیل نطنزی، انبرسازی، منتقل سازی، نعل اسب و غیره فعال بوده است.

 پرورش چیره دست‌ترین کاشی‌سازان اصفهان صفوی در نطنز 

در این بازار کارگاه‌های دیگری مانند قندسازی، کوزه گری، سفال، حلواپزی، توبره‌بافی، حلاجی، رنگرزی با رنگ‌های کاملا سنتی و گیاهی، قالی بافی و غیره وجود داشته است؛ نطنز زادگاه سفالیه‌سازی با لعاب‌های فیروزه‏‌ای آسمان نقش پروازی سیاه زیرلعابی وجلاکاری و شاید مینایی سده‌های میانه بوده است.

نطنز با شش هزار سال تاریخ سفالگری از گذشته ماهرترین و چیره دست‌ترین کاشی‌سازان را برای اصفهان صفوی پرورش داده است؛ این دیار هنرخیز تا چند دهه پیش بیش از 30 کارگاه پررونق کوچک و بزرگ داشته و یکی از مراکز ساخت و صدور انواع قطعات سرامیکی بوده است.

امروز فقط یک کارگاه از سلسله سرامیک‌سازان سنتی در آن باقی است؛ استاد عباس عبادی در سال 1330 هجری شمسی در نطنز و در خانواده‌ای هنرمند که پیشینه سفالگری در آن به دوره قاجار می‌رسید، زاده شد؛ وی از همان دوران کودکی هنر اجدادی‌اش را با شاگردی نزد پدرش، مرحوم استاد محمد عبادی دنبال کرد.

استاد عباس عبادی از سال 94 با راه‌اندازی آموزشگاه آزاد هنری تحت نظر میراث فرهنگی و اداره ارشاد و مرکز فنی و حرفه‌ای در صدد آموزش هنرجویان بر آمده و تعدادی هنرجو پرورش داده‌اند.

 عدم فروش محصولات باعث کسادی بازار شده است 

عبادی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم ضمن اشاره به تحت تأثیر قرار گرفتن هنر با شیوع ویروس کرونا اظهار داشت: در یکسال گذشته با توجه به وجود ویروس کرونا مبلغی وام با درصد کم در اختیار هنرمندان قرار داده شده است ولیکن عدم فروش محصولات باعث کسادی و بی‌رونقی بازار کار ما شده است.

این هنرمند نطنزی با بیان اینکه تسهیل شرایط فروش محصولات برای صاحبان هنر از پرداخت وام به مراتب بهتر است، گفت: دغدغه هنرمندان فروش نرفتن محصولاتشان به دلیل کروناست و انتظار داریم به جای دادن پول و وام شرایط خرید محصولات را فراهم کنند.

خانم توکلی یکی از بانوان هنرمند صنایع دستی در بادرود است؛ وی در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم اظهار داشت: اغلب افرادی که در این زمینه کار می‌کنند، اگر بخواهند منتظر بمانند تا برخی وعده‌های مسئولین عملی شود زمان زیادی را از دست داده‌اند.

وی ضمن اشاره به مشکلات و معضلات صنایع دستی و هنرهای سنتی در نطنز افزود: اشتغال و درآمد زایی در حیطه کار صنایع دستی و هنرهای سنتی هم اکنون یک معضل اساسی است چون این بخش نه توسط مردم و نه توسط مسئولان آنطور که شایسته است جدی گرفته نمی‌شود.

 هیچ اقدام فرهنگی در صنایع دستی انجام نشده است 

توکلی افزود: واقعیت این است که در زمینه نگاه مردم به هنر سنتی و صنایع دستی هیچ اقدام فرهنگی نشده و مردم با وجود گرایش به تجمل‌گرایی خیلی به هنرهای دستی و سنتی اهمیت نمی‌دهند و بیشتر هزینه خود را صرف کالاهای نامرغوب و نامانوس خارجی که بی‌شک هزینه‌های بالا دارد، می‌کنند.

وی تأکید کرد: مسئله دیگر وجه اقتصادی آن است، هزینه هنرهای دستی و سنتی بالاست، هرچند که هنرمندان تا آنجا که بتوانند در چرخه عرضه و تقاضا سود را پایین می‌آورند ولی باز چون این اسباب جزء ضروریات زندگی مردم نیست کمتر راغب به خریدش هستند.

مهدی توسلیان بازنشسته وزارت نیرو و 63 سال سن دارد؛ حدود نیم‌قرن است به کار ساخت ماکت‌های مینیاتوری با لوازم دور ریختنی مشغول است و کم‌کم دارد نمونه‌ای از نطنز قدیم را با لوازم دور ریختنی می‌سازد.

کارگاه سفال و سرامیک استاد توسلیان فقید، بازار قدیم نطنز، خانه‌های قدیمی نطنز، زورخانه، مکتب خانه، بنای گنبد باز نطنز، لوازم اسباب‌بازی کودکان در قدیم و غیره، بخشی از ماکت‌ها و لوازمی است که این استاد چیره‌دست تا کنون ساخته است و نکته جالب توجه این است که اکثر لوازم ساخته شده با ماکت‌ها کار می‌کند و صرفاً جنبه تزئینی ندارد.

 حوزه صنایع دستی بیشترین ضربه را با شیوع کرونا خورده است 

توسلیان در گفت‌وگو با خبرنگار تسنیم درباره مشکلات صنایع دستی اظهار داشت: در ایام کرونا حوزه صنایع دستی بیشترین ضربه را خورده است چراکه دیگر گردشگری وجود ندارد که بخواهد صنایع دستی بگیرد در حالی که قبل از کرونا شرایط بهتری وجود داشت.

وی با بیان اینکه درست است که از گردشگر خارجی خبری نبود اما این فرهنگ در میان گردشگران داخلی ایجاد شده بود که به صنایع‌دستی و تولیدات داخلی روی بیاورند، گفت: در حال حاضر فروش آنچنان خوبی نداریم و حمایت چندانی هم از صنعت‌گران انجام نمی‌شود.

این استاد هنر صنایع دستی شهرستان نطنز ضمن ابراز تأسف از عدم رسیدگی و توجه شایسته به هنر صنایع دستی این شهرستان تصریح کرد: از مهمتر اینکه حوزه صنایع دستی نطنز غریب واقع شده است و از لحاظ تبلیغاتی به جهت شناساندن صنایع دستی ضعیف عمل شده است.

 بروز مشکلات با نبود مجتمع متمرکز صنایع دستی مشکلات متعددی برای هنرمندان 

وی افزود: وجود یک هزار و 800 آثار تاریخی و 120 اثر ثبت شده درفهرست میراث فرهنگی شهرستان نطنز قابلیت و ظرفیت بسیار بالایی در جذب گردشگر و معرفی هنرهای دستی دارد ولیکن نبود یک  مجتمع متمرکز برای فروش محصولات صنایع دستی باعث شده است تا مشکلاتی برای هنرمندان به وجود آید.

توسلیان افزود: با تعطیل شدن بسیاری مشاغل و اصناف برای جلوگیری از شیوع هرچه بیشتر ویروس کرونا در کشور، مشکلات معیشتی و ترس از بیکار شدن هم به دغدغه‌های مردمی اضافه شده است؛ قشر عظیم هنرمندان و صنعت‌گران صنایع‌دستی و به‌ویژه آن‌هایی که در شهرها و روستاها مشغول به کار بودند نیز از این جمله‌اند که بیکاری آن‌ها در این روزهای کرونایی برای برخی از فعالان این حوزه دغدغه‌آفرین شده است.

 گزارش از رحمت‌الله کاملی 

انتهای پیام/804/ ت