جلوه‌نمایی آب‌انبارهای دیار مینودری / از آبانبار سردار بزرگ تا آبانبار حکیم
قزوین روزگاری ۱۵۱ آبانبار شهری داشت و امروز تعدادی از آب‌انبارها باقی‌مانده‌اند و جزو مقاصد گردشگری اصلی در این کهن‌شهر به حساب می‌آیند.
به گزارش خبرگزاری تسنیم از قزوین، «مینودر»، «باب‌الجنه» و «باغشهر» هر کدام از القاب مختلف شهر قزوین محسوب می‌شوند، اما قزوینی نزد ساکنان خود لقبی دارد که کمتر به آن شناخته شده است و این لقب «شهر آب‌انبارها» است. قزوین روزگاری 151 آبانبار شهری (به جز آبانبار خانه‌ها و منازل) داشت و به همین خاطر در کنار شهرهایی مانند یزد از شهرهایی بود که آب‌انبارهای فراوان داشت و امروز تعدادی از آب‌انبارها باقی‌مانده‌اند و جزو مقاصد گردشگری اصلی در این کهن‌شهر به حساب می‌آیند. آب‌انبارهایی که روزگاری منبع اصلی تأمین آب آشامیدنی مردم شهر قزوین به ویژه در ایام تابستان بودند و در 2 کتاب مینودر نوشته محمدعلی گلریز و کتابچه سرشماری قزوین نوشته سیدمحمد دبیرسیاقی از آنها نام برده شده و ویژگی‌های آنها توضیح داده شده است.
آب‌انبارهای سردار بزرگ و کوچک
آبانبار سردار بزرگ و آبانبار سردار کوچک گل سرسبد آب‌انبارهای تاریخی قزوین محسوب می‌شوند. آبانبار سردار بزرگ که توسط 2 برادر به نام‌های محمدحسن خان و محمدحسین خان سردار (از سرداران دوران فتحعلی شاه قاجار) در سال 1227 هجری قمری بنا شده در محله راه‌‌ری و در کنار بخش شرقی خیابان سپاه قرار گرفته است. این بنا در سال‌های 1313 و 1315 هجری شمسی توسط شهرداری قزوین مرمت شده است.
این آبگیر بزرگ یک گنبد بزرگ دارد که در وسط این گنبد بزرگ یک بادگیر مخروطی کوچک از جنس فیروزه ساخته شده است. آبانبار سردار بزرگ که بزرگ‌ترین آبانبار تک‌گنبدی ایران محسوب می‌شود، دارای 48 پله است و در سال 1355 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
برای گردشگرانی که از خیابان تاریخی سپه عبور می‌کنند و به خیابان راه‌آهن می‌رسند، آبانبار سردار بزرگ یکی از زیباترین و جذاب‌ترین آثار تاریخی شهر قزوین به حساب می‌آید که می‌تواند حضور در این آبانبار سرد و عمیق تجربه‌ای به‌یادماندنی باشد.
اما آبانبار دیگری هم در جنوب محله قملاق توسط محمدحسن و محمدحسین خان سردار ساخته شده که امروز به آبانبار سردار کوچک شهره است. آبانباری که به فاصله کمی در شمال غربی بقعه سلطان سیدمحمد و روبه‌روی مسجد-مدرسه‌ای به همین نام واقع شده و جزو آب‌انبارهای مهم قزوین به شمار می‌آید.
آبانبار سردار کوچک 37 پله دارد و انبار آن با 4 گنبد مسقف شده و 4 بادگیر یا بخارکش دارد و نمای این آبانبار با آجرهای کاشی و پلکان آن با سنگ تزیین شده است. یکی از ویژگی‌های مهم این آبانبار وجود کتیبه‌ای از جنس سنگ مرمر است. این آبانبار از آنجایی که بیشتر منتسب به محمدحسین‌خان سردار (برادر کوچک‌تر محمدحسن خان) است، آبانبار کوچک نام گرفته و در زمان وسعت کمتری از آبانبار سردار بزرگ دارد.
آبانبار خان
اما آبانبار خان یا آبانبار مولاوردیخان در جنوب خیابان رشت و در محله‌ای به نام گوسفندمیدان ساخته شده و سازنده این بنا هم مولاوردیخانم از خوانین مشهور قزوین بوده که مدرسه و مسجدی هم در کنار این آبانبار احداث کرده است.
تاریخ ساخت این بنا سال 1177 قمری است؛ با این حال بنا به آنچه که در کتاب تاریخی آمده، مولاوردیخان آنقدر عمر نکرده که بتواند نقص‌های این بنای تاریخی را برطرف کند. به همین خاطر بعد از گذشت 74 سال از تاریخ اولیه ساخت بنا یکی از نواده‌های مولاوردیخان در سال 1251 هجری قمری نواقص این آبانبار را برطرف و این بنا را تکمیل کرده است.
آبانبار خان کتیبه‌ای از سنگ مرمر به خط نستعلیق و به قلم «ملک‌محمد» دارد که چندی پیش بخشی از این کتیبه کنده شده و به سرقت رفته و همچنان اداره‌کل میراث فرهنگی قزوین نتوانسته عامل سرقت بخشی از این کتیبه را پیدا کند.
آبانبار حاج‌کاظم
اما دیگر آبانبار زیبا و شاخص شهر قزوین که توانسته از چرخ‌های توسعه شهری جان سالم به در ببرد، انبار حاج‌کاظم در خیابان تبریز است. آبانباری تاریخی که د در سال 1256 هجری قمری توسط حاج‌کاظم کوزه‌گر بنا شد و برخی کارشناسان معتقدند که زیباترین آبانبار قزوین محسوب می‌شود.
کاشی‌کاری و رسمی‌بندی از جمله جذابیت‌های سردر این بنا به شمار می‌روند. اما این آبانبار 2 بادگیر به ارتفاع 8 متر دارد و برای رسیدن به شیر آبانبار باید 33 پله را پایین بروید. در ضمن این آبانبار سقفی با قوس جناحی دارد و مخزن مستطیل شکل این آب انبار با شفته آهک و آجر ساخته شده است.
آبانبار حکیم
آبانبار حکیم یا آبانبار حکیم‌ها از آب‌انبارهای بزرگ شهر قزوین است که در محله راه‌چمان و در گذر تنورسازان با 36 پله ساخته شده است. سازنده این بنا هم حاج‌میرزا آقای حکیم از رجال تاریخی شهر قزوین بوده است.
این آبانبار تاریخی کتیبه‌ای سفیدرنگ با کاشی‌های بنفش دارد که در سال 1244 هجری قمری ساخته شده و اشعار حک‌شده در این کتیبه را جوهری از شاعران اهل شهر هرات افغانستان که در قزوین ساکن بوده، سروده است.
به گزارش تسنیم، در مجموع آب‌انبارهای تاریخی و زیبای شهر قزوین جزو نقاط گردشگری هستند که کمتر به آنها پرداخته شده و به همین خاطر دستگاه‌های متولی باید در جهت شناساندن این آثار تاریخی و احیای آنها قدم‌های بزرگی بردارند. ضمن اینکه این آب‌انبارها کهن‌الگویی برای مدیریت بحران آب و خشک‌سالی در دیار مینونشان به حساب می‌آیند و می‌توان با بازخوانی تجربه گذشتگان در این آب‌انبارها راهکارهای نوینی برای مدیریت بحران آب در نقاط کم‌آب قزوین طراحی کرد.
انتهای پیام/ن
