روایت داود اوغلو از اقداماتش برای میانجیگری در سوریه- بخش پایانی

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، در دو بخش پیشین مصاحبه «المجله» با احمد داود اوغلو، اظهارات او درباره وضعیت سیاسی ترکیه و انتقاد از تمامیت خواهی اردوغان و آکپارتی را مرور کردیم. در این قسمت، المجله درباره سیاست خارجی ترکیه از نخست وزیر سابق و وزیر امور خارجه اسبق این کشور سوال کرده است.

با توجه به آن که داود اوغلو از معماران سیاست خارجی ترکیه در سوریه و دیگر پرونده های منطقه بوده، همواره مورد انتقاد گروه کثیری از تحلیلگران و ناظران سیاسی ترکیه قرار گرفته است. اما او در دفاع از خودش، می گوید که تصمیمات ترکیه به تنهایی توسط او اتخاذ نشده و حاصل خرد جمعی دولت و نهادهای سیاسی بوده است.

شما در جهان عرب به عنوان یکی از معماران و نظریه پردازان بهار عربی به حساب می آمدید. اکنون بیش از 12 سال از آن زمان می گذرد، بهار عربی را چگونه می بینید؟ ارزیابی شما از آن رویدادها چیست؟ نقاط پیروزی و شکست را چگونه تفسیر می کنید؟

داود اوغلو: اول از همه توضیح بدم من مهندس یا معمار بهار عربی یا هیچ چیز دیگری نیستم. بهار عربی در تونس و در زمانی ظهور کرد که یک جوان تونسی معترض، خود را زنده زنده سوزاند. آیا من از نسل جوان عرب خواستم که صدای اعتراض خود را بلند کنند؟ نه. زیرا جو جهانی در حال ظهور بود و جوانان عرب می خواستند صدایشان شنیده شود.

این به خاطر من یا به خاطر فرد دیگری نبود. این یک پویایی درونی بود. من هرگز از مداخله در مسائل ملی دیگر کشورها دیگر حمایت نکردم. من با درک خودم «تنش صفر با همسایگان» را مطرح کردم. ما مداخله نکردیم و من همچنان مخالف هرگونه مداخله ای هستم. شما آن نمونه ها را در جهان عرب دیدید. همین حالا هم نسل جوان ترکیه به دلیل رویکرد اقتدارگرایانه اردوغان شاکی هستند. زیرا می خواهند مانند سایر ملت ها از حقوقی مشابه اروپایی ها برخوردار شوند. این حق آنهاست. اما ما هرگز – تاکید و تکرار می کنم - هرگز از هیچ مداخله ای در کشور دیگری حمایت نکردیم.

زمانی که ما با بشار اسد روابط خوبی داشتیم، آیا سوریه دموکراتیک بود؟ نه. اما مردم سوریه از بشار اسد راضی بودند. هیچ اختلاف داخلی وجود نداشت، بنابراین ما روابط عالی داشتیم. مبارک هم همینطور، ما از کسی حمایت نکردیم.

شمابهارعربیرامهندسینکردیداماایناتفاقروی داد. پساز 12 سالماشاهدمدل‌ هایمختلفیمانندمداخلهناتودرلیبی،تحولصلح ‌آمیزدرمصروتونسوجنگدرسوریهویمنهستیم. هیچکدامازاینمدلهابه فرجام نهایی نرسید. بهنظرشماچرابه این وضعیت رسیدند؟

داود اوغلو: چون یک رژیم مستقر وجود داشت و جبهه مخالفین یا اپوزیسیون به خوبی سازماندهی نشده بود. در ترکیه، نوعی فرهنگ مخالفت وجود داشت. امروز نیز با وجود این رویکرد استبدادی، ما این فرهنگ مخالف را داریم، اما در جوامع عربی، چنین فرهنگ سازمان یافته مخالفی وجود نداشت.

اگر یک رهبر خردمند در جهان عرب به مردم کمک می کرد و به آنها اجازه می داد که صدای خود را بدون آسیب رساندن به نظم عمومی بلند کنند، آن رهبر عرب بزرگترین رهبر این قرن می شد. بنابراین، ما به بشار اسد پیشنهاد کردیم که اجازه مخالفت را بدون آسیب رساندن به نظم عمومی بدهد. اما مشکل اینجاست که ما در این کشورها، یا اقتدار دولتی داریم، یا هرج و مرج!

این جنبش ها قادر به برقراری نظم عمومی نبودند و هرج و مرج به وجود آمد. هنگامی که کنترل دولت در معرض تهدید قرار می گیرد و به هرج و مرج تبدیل می شود، گروه های تروریستی از این هرج و مرج سوء استفاده می کنند.

در کشورهای منطقه ما، هیچ ملت تک قومیتی وجود ندارد. عراق، سوریه و ترکیه چند قومیتی هستند. چگونه می توان چنین جامعه ای را اداره کرد؟ تنها در صورتی می توانید آن را اداره کنید که مفهوم برابری مدنی را توسعه دهید. من از کمال کلیچدار اوغلوی کُرد علوی حمایت کردم تا نشان دهم که بله، من یک ترک سنی هستم، متعلق به اکثریت هستم، یک ترک از یک قبیله بسیار معمولی ترک از قونیه هستم، اما از حقوق کردها دفاع خواهم کرد. من اهل سنت هستم اما از حقوق علویان نیز دفاع خواهم کرد. در غیر این صورت نمی توانید یک ملت را متحد کنید.

آیاشمامعتقدیدکهبهارعربیشکستخوردهاست؟

داود اوغلو: در تاریخ نمی توان در بازه 10 ساله قضاوت کرد. متأسفانه همه ما شکست خوردیم. هیچ برنده ای وجود ندارد. کسانی که بعد از بهار عربی آمدند، آنها هم پیروز نیستند، شکست خوردند. آیا فکر می کنید اکنون در یمن نظم وجود دارد یا یک دولت باثبات مقتدر در لیبی؟ چرا من امروز در دنیای سیاست هستم؟ برای جلوگیری از تبدیل شدن ترکیه به یک نظام استبدادی دیگر در جهان یا منطقه.

این وظیفه من و مسئولیت من در قبال ملت خودم است و از این رو سعی می کنم مسئولیت خود را در قبال ملتم انجام دهم، اجازه نمی دهم مردم ترکیه با خطوط فرقه ای و قومی تقسیم شوند و من هرگز اجازه نخواهم داد که ملت ترکیه تحت سلطه و کنترل سیستمی باشد که از کرامت انسانی جلوگیری می کند و مجوز فساد مالی را می دهد.

در مورد تلاش های عادیسازیبینکشورهایعربوبشاراسدچهاحساسیدارید؟

داود اوغلو: اولاً چیزی که برای من، اهمیت دارد، یک شخص نیست بلکه سرنوشت یک ملت است. من چندین بار به سوریه سفر کردم، بیش از 60 بار. من میانجی بین اسرائیل و سوریه، بین بشار اسد و ایهود اولمرت بودم. من در سال 2008 در لبنان بودم و برای انتخاب میشل سلیمان به عنوان رئیس جمهور با سوریه کار کردم و در بسیاری از مسائل دیگر با سوریه همکاری کردیم.

همه سوری ها، صرف نظر از پیشینه قومی، مذهبی یا پیشینه فرقه ای، برادران و خواهران ما هستند، زیرا ما جغرافیای یکسانی داریم، ما تاریخ یکسانی داریم. من فکر می کنم تنها راه موفقیت در جریان بحران سوریه اجرای قطعنامه 2254 شورای امنیت است. هنوز بخش قابل توجهی از سوریه تحت کنترل مخالفان یا گروه های کرد و غیره است. اکنون نیاز واقعی به آشتی ملی فراگیر در سوریه وجود دارد.

وقتیصحبتازتحولاتنظمنوینجهانیمیشود،شاهد چنین وقایعی هستیم: جنگبینروسیهواوکراینوتنشبینچینوآمریکابرسرتایوان. الان وضعیت دنیا را چگونه می بینید؟

داود اوغلو: من پس از استعفا دو کتاب انگلیسی و پنج کتاب ترکی نوشتم. کتابی نوشتم که توسط انتشارات دانشگاه کمبریج در سال 2020 منتشر شد. عنوان آن چنین است: «زلزله سیستمی و مبارزه برای نظم جهانی».

در این کتاب، دیدگاه من این بود که در جهان امروز ما یک زلزله سیستماتیک داریم، همچنین بی نظمی سیستماتیک داریم. اگر بحران دارید ولی سیستم کارآمدی دارید، می توانید این بحران را مدیریت کنید. اما اگر خود سیستم عامل بحران باشد، قضیه بسیار دشوار و پیچیده است. ما پس از جنگ سرد، چهار بحران بزرگ داشتیم که من آنها را زلزله می نامم. یکی زلزله ژئوپلیتیکی در سال 1991، فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بود. دومین مورد، حملات 11 سپتامبر 2001 بود. سوم بحران بزرگ اقتصادی 2008 و چهارمی بهار عربی 2011 بود که ساختارهای ملی و اقتصادهای ملی را مانند بحران اقتصادی منحل کرد و سازمان های بین المللی را نیز ناکارآمد کرد.

اکنون به دلیل این انباشته شدن بحران ها، امروز یک زلزله سیستماتیک داریم. بحران روسیه و اوکراین به دهه 1990 باز می گردد. بحران افغانستان به 11 سپتامبر برمی گردد. بسیاری از بی ثباتی ها در خاورمیانه به بهار عربی برمی گردد و بحران عمومی اقتصادی بین المللی به سال 2008 بازمی گردد. حال چگونه می توانیم از این بحران عبور کنیم؟ تا زمانی که سازمان‌ های جهانی با اصلاحات سازمان ملل دوباره نهادینه نشده باشند، حل پویایی‌ های داخلی برای نظام بین ‌الملل دشوار خواهد بود.

باید در همه جای دنیا به برخی ارزش‌ های انسانی دست یابیم. احترام به این ارزش‌های بشری و توجه به  بحران آب و هوا، بحران‌های اخلاقی یا تحولات فناوری، باید مجموعه‌ای از ارزش‌ها را داشته باشیم تا به جایی برسیم که احترام همه ملت ‌ها لحاظ شود.

به باور من، سفر بلینکن به چین مهم است و سفر نخست وزیر چین به آلمان نیز یک رویداد  مهم است. زیرا چین نباید از این امر مستثنی شود، زیرا یکی از قدرت های در حال ظهور است. در کتابم «عمق استراتژیک» گفتم قرن 19 قرن اروپا بود، نیمه دوم قرن بیستم قرن آتلانتیک بود. نیمه اول قرن بیست و یکم قرن آسیایی و نیمه دوم قرن آفریقا خواهد بود.

این ظهور قدرت های آسیایی به طور کلی است. من بسیار خوشحالم که امروز روابط عربستان و ایران در حال بهبود است، سعودی ها و مصری ها گفتگو می کنند، مصری ها و ایرانی ها دارند با هم صحبت می کنند و ترکیه در حال بهبود روابط با بسیاری از قدرت ها است.

ما باید برای یک نظم منطقه ای پایدار کار کنیم. تغییر اصلاحات در سازمان های بین المللی وجود دارد. نیاز به نظم منطقه ای از جمله خاورمیانه وجود دارد. همه ملت ها باید به یکدیگر احترام بگذارند. ما باید برای یک نظم منطقه ای پایدار کار کنیم. همین امر باید برای دریای سیاه نیز صادق باشد. روسیه و اوکراین باید بر سر یک چارچوب منطقه ای به توافق برسند. این آشتی‌ های منطقه ‌ای و ملی مانند سوریه یا عراق یا اوکراین مهم هستند.

روشنفکرانمیگویند،یکابرقدرتبدونجنگهرگزنمی تواند جایگاهخودرا حفظ کند. آیافکرمیکنیدآمریکااینکرسیرابدونجنگازدستخواهدداد؟

داود اوغلو: امروزه، ماهیت جنگ تغییر کرده است. زمانی، ستیز و رقابت در یک میدان جنگ واقعی بود. امروز جنگ تکنولوژیک، جنگ اقتصادی و ترکیبی در جریان است. بنابراین هیچ کس نباید انتظار جنگ جدیدی برای تغییر قدرت داشته باشد، جز تحول اقتصادی، نقش فناوری و هوش مصنوعی. اینها روش های جدید رقابت هستند، نه فقط جنگ های میدانی.

انتهای پیام/