اقتصاددان ترک: ترکیه محکوم به فقر ماندگار است

به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم، چند ماه از آغاز به کار دولت جدید اردوغان در ترکیه سپری شده اما بحران اقتصادی، همچنان بر این کشور سایه گستر است.

اردوغان در انتخابات اردیبهشت ماه سال جاری وعده داده بود که اگر دوباره رئیس جمهور شود، کشورش را از بحران بیرون می آورد. اما نشان به آن نشان، در همان روزی که او چنین وعده ای می داد، دلار 20 لیره بود و حالا به مرز 28 لیر رسیده است. به عبارتی دیگر، نه تنها بحران اقتصادی رفع نشده، بلکه عمیق تر و فراگیرتر شده است.

مقامات دولت اردوغان منتظر بودند تا پس از ابلاغ تصمیمات جدید بانک مرکزی و بروز برخی تغییرات جهانی در محور دلار، در ترکیه نیز اتفاقات مثبتی روی دهد. اما چنین نشد و اوضاع بدتر شد. این در حالی است که برخی از تحلیلگران ترکیه معتقدند که مشکل فقط دلار و تورم نیست. از نظر آنان، بخش مهمی از دلایل بروز بحران اقتصادی در ترکیه، مرتبط با ویژگی های ساختاری بازار این کشور است و شواهد نشان می دهد که دولت اردوغان، نمی تواند به راحتی از بحران گذر کند. ابراهیم قهوه چی، یکی از همین تحلیل کنندگان است.

قهوه چی در رسانه های ترکیه، به عنوان اقتصاددان و کارشناسی شناخته می شود که در بررسی نوسانات بازار، همواره چشمی به رفتارهای دولت، پس زمینه های اجتماعی و ویژگی های ساختاری اقتصادی دارد و با شناختی که از مقاطع مختلف تاریخ تحولات اقتصادی کشورش دارد، می تواند بفهمد که یک وعده و برنامه اقتصادی، عملیاتی و واقع بینانه است یا سیاسی و تبلیغاتی. او امروز در ستون تحلیل خود در روزنامه قرار چاپ آنکارا، به دنبال پاسخی برای این سوال بنیادین است: آیا ترکیه ثروتمند خواهد شد؟

محکوم هستیم به فقر ثابت

بگذارید در همین آغاز مطلب، به این سوال مهم بیندیشیم: آیا با وضعیتی که در آن قرار گرفته ایم، ترکیه می تواند از فقر و رکود بگذرد و ثروتمند شود؟ قبل از این که به این سوال پاسخ دهم، تمایل دارم یک سوال مهم دیگر نیز طرح کنم: ما یک دوره رونق 14 ساله داشتیم. آیا در دوره 2003-2017 و به ویژه در سال 2013 با اوج درآمد سرانه، حسابی ثروتمند شده بودیم؟ حالا که هر دو را به وضوح درک کردید، من برای هر دو سال، یک پاسخ مشترک ارائه می کنم. یک پاسخ روشن و قاطعانه: خیر.

اجازه دهید ابتدا به اهمیت سوال دوم و ابعاد ساده پاسخ آن بپردازم: برخلاف برخی تصورات غلط، ما یک دوره شکوفایی و رونق مبتنی بر تولید نداشتیم! در دوره 2003 تا سال 2017 میلادی، ترکیه با تولید «ارزش» به آن شکوفایی و رونق قابل توجه دست پیدا نکرد. ساده بگویم، وضعیت تولید و توان تولید ما بالا نرفت. ما به دلیل ورود سرمایه های خارجی، نفس کشیدن در یک بهشت خیالی و موقتی را تجربه کردیم. حتی می توانم بگویم، نه تنها وضعیت تولید ما بهتر نشد، بلکه در همان دوران به ظاهر شکوفا، بخشی از توان تولید خود را از دست دادیم. اما چون کشور را از سیل دلار خارجی انباشته بودیم، همه فکر می کردند در یک جشن و سرور همیشگی هستند!

به باور شما، موضوع افزایش توان تولید و به دست آوردن سود و ارز کلان، چرا مهم است؟ ساده است: تا زمانی که ارزش و سود جدید تولید نکنید، نمی توانید صاحب رونق و شکوفایی دائمی شوید. این ارزش می تواند هم تولید کالاها و خدمات ملموس و هم تولید ایده های انتزاعی باشد.

بگذارید این را هم بگویم، تولید به تنهایی کافی نیست، به خصوص تولید کالاهای فاقد ارزش افزوده بالا. تا زمانی که فن آوری و ارزش افزوده در یک سطح قابل توجه در برنامه تولید نباشد، قدم بلندی بر نمی داریم. به عنوان مثال، زمانی که ما گوجه فرنگی و خیار تولید می کنیم و آنها را به خارج از کشور می فروشیم، واقعاً چه محاسباتی انجام می دهیم؟ آیا واقعاً سود کرده ایم؟ علاوه بر این که بخشی از آب کشور، توان کشاورز و غنای خاک مصرف می شود، با بالا بردن صادرات و کمبود کالا، شرایط را برای مصرف کننده داخلی سخت می کنیم و کل جامعه تحت تاثیر افزایش قیمت های داخلی ناشی از این صادرات قرار می گیرد!

این نوع صادرات و فروش خارجی، در واقع یک نوع «تجارت فقیرانه» و محدود است که به شکل موقت، ارز ناچیزی به داخل کشور می آورد اما رشدی که از این طریق اتفاق می افتد، نه تنها ماندگار نیست بلکه در طول زمان، تبدیل به «رشد تضعیف کننده» می شود.

ما در ترکیه، مشکلات اقتصادی ساختاری و بنیادین داریم. متاسفانه ارزش تولید ترکیه در حال افزایش نیست. ما از این نظر، یک فاجعه واقعی را تجربه کردیم، به خصوص در سال 2022 میلادی و تبعات تصمیمات اردوغان در مورد دخالت در سیاست های پولی بانک مرکزی.

به خاطر افزایش هزینه، توان تولید به شدت فروکش کرد. ما به شدت با کسری تجارت خارجی روبرو شدیم و اختلاف ارزش صادرات و واردات به 40 درصد رسید. این موضوع حساس را نمی توان تنها از نظر ارزش کوتاه مدت و تولید فیزیکی کالا و خدمات در نظر گرفت.

به عنوان مثال، وقتی به وضعیت بلندمدت نگاه می کنیم و داده های مربوط به تراز و رشد را در نظر می گیریم، می بنیم که  متاسفانه کارنامه کشورمان به جز سال های دوره تورگوت اوزال در دهه 80 خوب نیست.

بیایید مقایسه کنیم: در دوره تورگوت  اوزال کسری 174 میلیون دلاری در هر واحد رشد داشتیم. ولی کسری حساب جاری به ازای هر واحد رشد در دوره حزب عدالت و توسعه از 4.2 میلیارد دلار فراتر رفت. لازم است یک کشور قادر به تولید ارزش باشد تا هم تعادل خارجی خود را حفظ کند و هم از طریق آن ارزش افزوده به نفع مردم کشور باشد. این نتیجه را می توان با یک برنامه توسعه میان مدت و بلند مدت به دست آورد. ترازهای مالی کوتاه مدت از نظر توسعه کشور معنایی ندارد. به عنوان مثال، سیاست ریاضت اقتصادی کوتاه مدت و تعادل خارجی که ما در حال حاضر روی آن تمرکز کرده ایم، برای ما ثروتی به ارمغان نخواهد آورد و ترکیه پولدار نخواهد شد.

مشکل و  مساله واقعی، توسعه اقتصادی است. به همین دلیل نیاز به تغییر نسل داریم. اساس این تغییر، ایجاد یک نیروی انسانی است که بتواند ارزش تولید کند. آیا در این زمینه، ترکیه رو به جلو است؟ بگذارید بلافاصله پاسخ دهم: سیستم آموزشی ما در ترکیه فراتر از فاجعه است. ما در تربیت نیروی کار و منابع انسانی کارآمد، ناتوان شده ایم. البته سرمایه انسانی را نباید تنها با کیفیت آموزش در نظر گرفت. در اینجا باید ساختار جمعیتی را نیز بررسی کنیم. ساختار جمعیتی ترکیه به سمت فاجعه پیش می رود. ما در حال حاضر در آستانه فرصتی هستیم که به عنوان «انباشته شدن میانسالی» تعریف می ‌شود. نرخ زاد و ولد ما به 1.6 کاهش یافته است.

اگر بپرسید این یعنی چه، باید به شما بگویم: ما به زودی با کمبود کارگر مواجه خواهیم شد. با این حال، پس انداز فرزندان و نوه هایمان را پیش خور می کنیم! در واقع وضعیت از نظر تحصیلی نیز مشابه است: امروز کشور ما توسط کسانی که از گذشته آموزش دیده اند زنده نگه داشته می شود. چه پزشکان و چه مهندسان، کیفیت آموزش جدید بسیار عقب است.

بیایید وضعیت را به اختصار جمع بندی کنیم: امروزه، اقتصاد ترکیه فاقد بهره وری است و مشکل واقعی این است که در آینده قادر به تولید ارزش نخواهد بود. ما کشوری هستیم که به تدریج مفهوم سود و دارایی خود را از دست می دهیم. سطح ارزش فناوری کشورمان از سال 2005 تا 2006 بهبود چشمگیری نداشته است، می ‌توان وضعیت را کمی واضح‌ تر درک کرد. با چنین شرایطی، واقعاً انتظار داریم با کنترل تورم و ورود سرمایه خارجی از فقر خارج شویم؟ تا زمانی که نتوانیم ارزش و بهره وری ایجاد کنیم یا به توسعه اقتصادی دست یابیم، فقر در ترکیه کاهش نمی ‌یابد، بلکه رو به افزایش است.

انتهای پیام/